چکیده:
تازه شکل گرفته نیست ، بلکه برایند منافع برخی کشورهای منطقه و رقابت های ژئوپلیتیکی میان آنها، بازیگردانی قدرت های فرامنطقه ای ، شناوری مباحث و موضوعات ژئوپلیتیکی و شرایط مهیای زایش گروه های بحران ساز و تفکرات افراطی در محیط سیاسی کشورهای خاورمیانه است . پیچیدگی اندرکنش های این گروه های افراطی و بازیگران منطقه ای ، اقدامات و عملیات انفجاری قلمروگسترانه آنها، موضع گیری های متفاوت و متعارض قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای در مقابل اقدامات این گروه ها، تعارضات خصمانه بین گروهی و... سبب شد تا تحلیل سیر گسترش و پیش بینی وضعیت آینده آنها براساس نظریه های پیچیدگی (آشوب و فراکتال ) و درهم تنیدن این نظریه ها با مفهوم اثر پروانه ای انجام شود. نتایج حاکی از آن است که آشوبناکی فضای جنوب غرب آسیا که تاثیرگذار و متاثر از سه سطح درون کشوری ، منطقه ای و فرامنطقه ای است ، به این گروه ها موجودیت بخشیده و سازماندهی منظم ، دریافت کمک های مالی و تسلیحاتی ، بهره مندی از فضای مجازی ، ایدئولوژی این گروه ها و برخورداری از حمایت های ژئوکالچرال شرایط تکثیر، توسعه دامنه نفوذ و در نهایت کنترل ناپذیری آنها را موجب شده است . هرچند تحت تاثیر شرایط ژئواستراتژیک منطقه و فشار ائتلافی منطقه ای ـ جهانی ، فرایند گسترش این جریان های افراطی محدود خواهد شد، در صورتی که از فضاهای سیاسی ملی و منطقه ای آشوب زدایی نشود، بازتولید گروه های مشابه در گوشه و کنار جنوب غرب آسیادور از واقعیات نخواهد بود.
خلاصه ماشینی:
عوامل درونی و بیرونی مؤثر بر گسترش جریان های تکفیری در جنوب غرب آسیا عباس علی پور 1 جهانگیر حیدری ٢ امین فعلی ٣ تاریخ دریافت : ١٣٩٣/١١/١٢ تاریخ پذیرش نهایی : ١٣٩٣/٣/٢٧ فصلنامه آفاق امنیت / سال هفتم / شماره بیست و سوم - تابستان ١٣٩٣ چکیده تازه شکل گرفته نیست ، بلکه برایند منافع برخی کشورهای منطقه و رقابت های ژئوپلیتیکی میان آنها، بازیگردانی قدرت های فرامنطقه ای ، شناوری مباحث و موضوعات ژئوپلیتیکی و شرایط مهیای زایش گروه های بحران ساز و تفکرات افراطی در محیط سیاسی کشورهای خاورمیانه است .
برای مثال ، همان طور که طالبان از قوم پشتون توانست با استفاده از پیوندهای قبیله ای در مناطق پشتون نشین پاکستان پناه بگیرد و به راحتی بین پشتون های پاکستان حل و از جانب آنها حمایت شود (محبوبی و همکاران ،١٣٩٢: ٩٧)، عوامل ژئوکالچرال یاری رسان به داعش نیز در شمال عراق ، جبهه النصره و سایر گروه های معارض موجود در سوریه ، القاعده در یمن و...
به طور کلی اندرکنش های رخ داده در این سطح ، با توجه به اثر پروانه ای یا نظریه پخش ، قابلیت و پتانسیل هم پیوندی و سرایت به سطح منطقه ای را دارند؛ زیرا براساس کدهای ژئوپلیتیک کشورهای منطقه در مناطق تحت نفوذ خود، بروز خلأ قدرت و ژئوپلیتیک در کشوری ، سایر بازیگران را به رقابت به منظور چیرگی بر آن فضای مواجه با خلأ رهنمون می شود و از طرف دیگر، عمق استراتژیک کشورها و هراس از سرایت چنین آشوب های سیاسی و داخلی ، کشورهای منطقه را وادار به نقش آفرینی و بازیگری و مداخله در موضوعات آشوب آفرین می کند.