چکیده:
قرار گرفتن جمهوری اسلامی ایران بین دو حوزه بسیار مهم دریای خزر و خلیجفارس، اهمیت ژئوپلیتیکی، ژئواکونومیکی و استراتژیکی خاصی به آن بخشیده است. ایران با تکیه بر این ویژگیها میتواند در زمینههای مختلفی همانند انتقال انرژی نقش بیبدیلی داشته باشد و جایگاه مهمی در نظام بینالملل از همکاری تا همگرایی و ایجاد پیوندهای شبکهای ایفا کند. در نگاه اول به نظر میرسد ایران با داشتن این پتانسیلهای بسیار مناسب، در راستای دستیابی به اهداف سیاست خارجی در آسیای مرکزی، بهویژه در ترکمنستان، به دلیل دارا بودن امتیاز همسایگی و نیاز این منطقه برای توسعه به کمکهای خارجی، موفقیت بسیار چشمگیری را به دست آورده باشد، اما پس از بررسی روابط تجاری و اقتصادی ایران با ترکمنستان کمتر نتیجه مطلوبی را مشاهده میکنیم. علیرغم ابراز تمایلات ایران برای بهبود روابط و انجام اقدامات لازم برای همکاریهای هرچه بیشتر اقتصادی، همانند فراهمسازی مسیرهای ترانزیت یا امکان انجام مبادلات انرژی، توفیق چندانی حاصل نشده است. استدلال اصلی این مقاله آن است که این ناکامی برای پیگیری یافتن گره در این منطقه، بهعنوان حلقهای در استراتژی شبکهسازی، بیشتر معلول مانعتراشیهای سیستم بینالملل در تقابل با رویکردهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. درواقع سیستم با طرح همه چیز بدون ایران در این منطقه، عملا حتی همکاریهای ساده اقتصادی این کشورها را با ایران با محدودیتهای جدی مواجه کرده است.
خلاصه ماشینی:
در نگاه اول به نظر می رسد ایران با داشتن این پتانسیل های بسیار مناسب ، در راستای دستیابی به اهداف سیاست خارجی در آسیای مرکزی، به ویژه در ترکمنستان، به دلیل دارا بودن امتیاز همسایگی و نیاز این منطقه برای توسعه به کمکهای خارجی ، موفقیت بسیار چشم گیری را به دست آورده باشد، اما پس از بررسی روابط تجاری و اقتصادی ایران با ترکمنستان کمتر نتیجه مطلوبی را مشاهده می کنیم .
این پژوهش بر مبنای نظریه شبکه است ، بر این اساس برخی آثار و متون مبنای اصلی قرار دارند: نظریه های روابط بین الملل و مطالعات منطقه ای (قاسمی ، ١٣٩٠)، نگرش شبکه ای به مناطق و تحلیل آنها از دیدگاه نظریه های سیکلی (قاسمی ، ١٣٨٧)، تأثیر شبکه متداخل استراتژیک ایران بر دیپلماسی منطقه ای جمهوری اسلامی (قاسمی و لطفیان، ١٣٩٢)، نگرش تئوریک به طراحی مدل بازدارندگی سیاست خارجی ایران(قاسمی ، ١٣٨٦) باید توجه داشت که همکاری های منطقه ای زمانی جذاب خواهند بود که اهداف واحدهای منطقه در زمره اهداف مشابه یا مکمل باشند.
<رجوع شود به تصویر صفحه> Source: FACTS Global Energy, Iran Oil and Gas Monthly &amp; eia, 2013 شبکه گسترده خطوط داخلی نفت ایران شامل ١٢ خط لوله است که بین ٦٣ و ٦٣٠ مایل طول دارد.
ارزیابی وضعیت های موجود سوآپ و انتقال انرژی در کنار دستاوردهای اقتصادی سوآپ فرآوردههای نفتی ، یکی از مهم ترین ویژگی های توسعه این تجارت بین المللی سوخت ، استفاده از مزیت موقعیت جغرافیایی منحصربه فرد جمهوری اسلامی ایران به عنوان دروازه طلایی انتقال، سوآپ ترانزیت حامل های مختلف انرژی در منطقه حوزه آسیای مرکزی و خاورمیانه بوده است .