چکیده:
در کنار شورای امنیت و مجمع عمومی سازمان ملل متحد، دیوان بینالمللی دادگستری از مهمترین حافظان صلح، امنیت و همکاری بین دولتهاست. رجوع به دیوان، یکی از بهترین روشهای حلوفصل اختلافات بوده و احکام آن برای دولتها الزامآور است. ماده 94 منشور ملل متحد، به شورای امنیت اختیار داده است تا در صورت عدم اجرای حکم دیوان بینالمللی دادگستری، اقدامات لازم را انجام دهد اما شورای امنیت در تاریخ فعالیت خود، حتی در مواردی که عدم اجرا روشن و واضح بود، هرگز از اختیارات ماده 94 استفاده نکرد. علیرغم فقدان نسبی سازوکار اجرای احکام، تبعیت از احکام دیوان، رضایتبخش بوده و این تصمیمات در غالب موارد اجرا شده است. این پژوهش در صدد است میزان اجرای احکام، عوامل موثر بر آن و نقش شورای امنیت بهعنوان ضامن اجرای تصمیمات دیوان را بررسی کند.
Together with the Security Council and the General Assembly, the International Court of Justice is one of the most important guarantors of peace, security and cooperation among states. The ICJ is a prominent mode of international dispute settlement and its judgments are binding upon states. Article 94(2) of the Charter of United Nations invests the Security Council with the power to give effect to a judgment of the ICJ, yet in its entire history, the Security Council has never employed its Article 94 powers even on occasions of clear non-compliance. Despite the relative lack of mechanism for the enforcement of judgments of the court, judgments have generally been complied with in practice. This study examines the degree of state compliance and the factors influencing it along with the role of the Security Council as the guarantor of the implementation of the decisions of the Court.
خلاصه ماشینی:
عوامل مؤثر بر اجرای احکام در تعیین شاخصهایی که بر تبعیت دولتها از تصمیمات دیوان بینالمللی دادگستری تأثیرگذار بوده میتوان به مواردی چون شیوه ارجاع اختلاف به دیوان، فشارهای بینالمللی و نوع رژیم سیاسی و حقوقی کشورهای محکومعلیه اشاره کرد.
شیوه ارجاع اختلاف به دیوان صلاحیت ترافعی دیوان، مبتنی بر رضایت کشورهای طرف دعوا است و دیوان قبل از ورود به ماهیت اختلاف، باید این امر را احراز کند مگر اینکه طرفین دعوا نسبت به صلاحیت دیوان، ایراد Al-Qahtani, Mutlaq Majed, "Enforcement of International Judicial Decisions of the International Court of Justice in Public International Law", PhD Thesis, 2003, pp.
پیمان بوگوتا که ویژه حلوفصل مسالمتآمیز اختلافات بین دول امریکایی است در ماده 50 مقرر میدارد: «اگر یکی از دول متعاهد از رأی داوری یا تصمیم دیوان بینالمللی دادگستری تخطی کند، سایر طرفهای درگیر اختلاف، باید قبل از توسل به شورای امنیت سازمان ملل متحد، برگزاری نشست مشورتی وزرای امور خارجه را فراهم آورند تا در خصوص اقدامات مناسب جهت تضمین اجرای تصمیم قضایی یا رأی داوری به توافق برسند».
البته نباید از دیوان بینالمللی دادگستری توقع بیش از حد داشت چرا که هم به دلیل ساختار صلاحیتی دیوان و هم خصلت آشفته نظام بینالمللی، قدرت محدودی در کنترل عملکرد دولتها دارد؛ ضمن اینکه خیلی از اختلافات در جامعه بینالمللی نه از راه حقوق و بهواسطه قضات مجری حقوق بینالملل، بلکه از راه دیپلماسی و مذاکره حلوفصل میشود و ارگان قضایی اصلی ملل متحد نیز مانند همیشه بهعنوان مرجع بسیار مهم به حلوفصل اختلافات ادامه خواهد داد و نقش خود را در حفظ صلح و امنیت و برقراری عدالت ایفا خواهد کرد.