چکیده:
در این مقاله وجوه اختلاف وهابیت با دیوبندیه را در مسئله توسل بررسی میکنیم. بدینمنظور اقسام توسل را مطرح میکنیم و با مراجعه به آثار بزرگان و علمای مهم در هر دو گروه وهابیت و دیوبندیه، دیدگاههایشان را در فروع توسل میکاویم و جدایی تفکرات وهابیت از سایر مسلمانان را بهخوبی نشان میدهیم. همچنین، از اختلافات درونی در مکتب دیوبندیه پرده برمیداریم. علمای وهابیت بالاتفاق توسل به ذات پیامبر و صالحان و دعای نبی یا ولی بعد از حیات را جایز ندانستهاند و در توسل به جاه دو دیدگاه دارند که ابنعثیمین آن را جایز میداند و علمای دیگر آن را جایز نمیدانند. اما دیوبندیه فقط در توسل به برکت دیدگاه واحدی دارند و آن را جایز میدانند، اما در سایر انواع توسل دیدگاه واحدی ندارند. در خصوص توسل به حق و جاه و مقام هم سه دیدگاه دارند؛ برخی آن را مطلقا جایز دانستهاند و برخی مطلقا قائل به عدم جواز آن شدهاند و برخی نیز قائل به تفصیل.
خلاصه ماشینی:
از طرفداران این دیدگاه، میتوان محمدتقی عثمانی 5 و محمد طاهر پنجپیری 6 را نام برد که وی با اینکه خود را دیوبندی مینامد اما برخلاف نظر بزرگان متقدم دیوبند، در این نوع از توسل، همان حرف وهابیت را قائل است و توسل به ذات را جایز نمیداند و معتقد است تقرب به خدای متعال به وسیله ذات و محمد عمر ملازهی سربازی، تحقیقی در مورد توسل و ندای غیر الله، ص30-34.
دیوبندیه در این نوع از توسل، دو دیدگاه دارند: دیدگاه اول؛ توسل به دعای پیامبر( و اولیا را مطلقا، هم در حال حیات و هم در ممات، جایز میدانند، که این نظر مشهور علمای دیوبندیه است 6 که از جمله طرفداران عبدالعزیز بن باز، مجموع فتاوی بن باز، ج7، ص53.
4 اما دیوبندیه در این نوع از توسل، چند دیدگاه دارند: دیدگاه اول: توسل به جاه و مقام پیامبر( مطلقا جایز است، که از جمله طرفداران این دیدگاه حمدالله داجوی است، که معتقد است هیچ اشکالی در توسل به خدا به وسیله جاه پیامبر(، چه در حال حیات و چه در حال ممات، نیست.
1 اما دیوبندیه در این نوع از توسل، چند دیدگاه دارند: دیدگاه اول: توسل به حق پیامبر( یا ولی مطلقا جایز است.
7 اما علمای دیوبندیه در این نوع از توسل دیدگاه واحدی دارند، و آن اینکه توسل به برکت نبی یا ولی را جایز میدانند، که از آن جمله میتوان به علمای زیر اشاره کرد: محمد تقی عثمانی، تکملة فتح الملهم، ج5، ص318.