چکیده:
در این مقاله دو نوع رویکرد نقدی معرفی و سپس نمونه هایی از این دو در ادبیات زمان مشروطه انتخاب و بررسی شده است. هدف این مقاله بررسی زمینه های نقدی در دوران مشروطه بود که در تاریخ ایران نقطه عطفی در گذار از سنت به مدرنیته محسوب می شود. رویکرد نخست، نقد درون گروهی، نوعی نقد است که در میان اعضای یک تشکل اتفاق می افتد؛ رویکرد دوم، نقد برون گروهی، نیز نوعی نقد است که در میان اعضای دو گروه متفاوت انجام می شود. تفاوت این دو نوع رویکرد در روش، وضعیتی کلی را از بسترهای نقد در دوران تحت مطالعه به دست می دهد. نمونه ای که برای نوع نخست انتخاب شده است، انجمن دانشکده و دو عضوش محمدتقی بهار و عباس اقبال آشتیانی است. این گروه نماینده اندیشه نئوکلاسیسیسم است. نمونه نوع دوم انجمن دانشکده و در راس آن بهار و مجله تجدد تبریز و تقی رفعت است که در آن گروه اخیر نماینده اندیشه رمانتیسم انقلابی است. روش انجام کار تحلیل مستقیم متون است. تحلیل مفاد دو نوع نقد بیان شده نشان داده است که در نقد درون گروهی در دوران مشروطه، برخورد ملایم تری نسبت به نوع برون گروهی رخ داده است و گاه تعصبات شخصی در روند انتقاد تاثیرگذار بوده است. در نوع اول، تفاوت در سلیقه و در نوع دوم، تفاوت در بنیان فکری مطرح بوده است. درصورتی که حرکت هایی این چنینی به جریان تبدیل می شدند، در روند نقد ادبیات و گسترش فضای انتقادی مثمر ثمر بودند، اما این دو حرکت به تدریج متوقف شدند. از سوی دیگر نقد برون گروهی به مثابه تقابل نئوکلاسیسیسم و رمانتیسم در ایران است
In this research two kinds of critical approaches are introduced and then some examples of these two approaches are selected and discussed. The aim of this article is to consider the critical fields in Constitution period in Iran، which is counted as the turning point in passing from tradition to modernity. The first approach، in-group criticism، is criticism among the members of one group; the second approach، out-group criticism، is done among the members of two different groups. The example selected for the first approach refers to the “Association of the Faculty” and its two members Mohammad TaghiBahar and Abbas EghbalAshtiani، who stand for Neoclassicism. The second example refers to the “Association of the Faculty” and Bahar in particular and Tajaddod-e Tabriz Journal and TaghiRafat at its heads. The latter group represents revolutionary Romanticism. The method of this research is based ontextual analysis.The analysis of the content of these two approaches shows that the in-group approach in Constitution period was more moderate compared tothe out-group approach and sometimes personal prejudices had a role in the process of criticism. There has been difference in taste in the first approach، and in the second approach the difference is in thought and ideas. If approaches like these could have changedinto movements، they could have been useful in criticism of literature and also in widening the field of criticism. These two approaches، however، had been stopped gradually. Moreover، out-group criticism is considered as the opposition of Neoclassicism and Romanticism in Iran.
خلاصه ماشینی:
یکی از این نمونه های انتقاد اد بی مناظره هایی است که م یان محمـد تقی بهـار و عبـاس اقبال آشت یانی به صورت قلم ی رخ داد و در مجله دانشکده هم چاپ شد .
موضوع بحث بهار با رفعت هم که بیـ شتر در بن یـ ان هـا ی فکری است ، اس تدلال ک لی دانشکده را به مقوله تجدد ارائه م ی دهد و اینکه بهـار و گـروهش چگونه به این نقد پاسخ م ی دهند و از نظر خود دفاع می کنند.
موضوع مناظره بهار و اقبال چند محور اساسی دارد: ـ عنوان گذاری «تصحیح لازم » ـ تصحیح متون و ضبط اشعار و نقد منابع و روش های تصحیح ـ دفاع از نظرات ـ انتقاد درباره هرکدام از این محورها می توان بحث کرد.
درواقـع اقبـال غلط هایی را که بهار مطرح کرده بود، جزو اشتباه چا پی و اختلاف نسخ م ی دانست و به ایـ ن قضیه این گونه پاسخ داده بود که به علت عجله در ته یـ ه قـسمت هـا ی مختلـف مقالـه ق یـ د اختلاف نسخ را زده است و بیان آن را لازم نم ی داند (همان : ٤٩٤(، در حالی که بهار از طـرف دانشکده بر این قض یه تأک ید م ی کند که به این مقاله اهم یت ز یادی م ی دهد و نخواسته که با غلط چ اپ شود (همان : ٤٩٨( و به لزوم مغلوط و مشکوک نماندن برخی ا بیات اشاره می کند (همان : ٤٠٢).