چکیده:
پس از انقلاب اسلامی، جریان های فکری و سیاسی در راستای عملی نمودن نظریه های بومی، تحولات بین المللی و تشدید روند جهانی شدن ، نسبت به گذشته به نحوی عمیق تر و اساسیتر به مفهوم توسعه پرداختند. جریان توسعه گرایان لیبرال پس از انقلاب و در پی تحول فضای گفتمانی از درون جدال های فکری و سیاسی دهه ی هفتاد سر برآورد و اندکاندک زمینه را برای طرح مسائل نوسازی و توسعه کشور بیش از پیش فرآهم میدید. اگر بخواهیم با اتخاذ رویکردی ایجابی به فهم هر چه دقیق تر محتوی و بن مایه های فکری ـ سیاسی جریان لیبرال توسعه گرا در ایران بپردازیم ؛ به ناچار باید به آرا و آثار محمود سریع القلم و موسی غنینژاد که در این جریان نقش فعال فکریـ سیاسی داشته اند، مراجعه نماییم . گفتمان توسعه در این جریان همواره میکوشد تا مفاهیم اصلی چون حکومت قانون ، آزادیخواهی، اقتصاد بازار، جهانیشدن ، دولت حداقلی و حقوق بشر را حول دال مرکزی «نوسازی لیبرالی» مفصل بندی نماید. پژوهش حاضر با استفاده از الگوی تحلیلی جریان -گفتمان و بهره گیری از ظرفیت های روش جریان شناسی و گفتمان ، میکوشد تا نوع نگاه جریان توسعه گرایان لیبرال به گفتمان توسعه را ارزیابی نماید. سوال اصلی مقاله حاضر این است که توسعه در گفتمان جریان توسعه گرایان لیبرال دستخوش چه تحولاتی شده است ؟ در پاسخ به پرسش فوق میتوان گفت که توسعه در گفتمان جریان توسعه گرای لیبرال با عام و جهان شمول دیدن روند نوسازی و گذار از جامعه سنتی به جامعه مدرن و دال مرکزی «نوسازی لیبرالی» بازنمایی شده است . با توجه به پژوهش حاضر، دیدگاه این جریان در عرصه ی اقتصاد، سیاست و فرهنگ به شکل گیری گفتمان توسعه خواهی میانجامد که در آن ، آزادی اقتصادی و توسعه ی سیاسی همبستگی شدید دارد. اگرچه آنها توسعه ی نهادهای مدنی سیاسی را در شرایط امروز مقدم بر آزادسازیهای اقتصادی میدانند اما میان این دو ارتباط تنگاتنگی برقرار کرده و از ایده ی دموکراسی مطابق آزادیهای فردی به عنوان یک ارزش سرنوشت ساز در اقتصاد یاد میکنند. در مقوله توسعه اقتصادی عمده ترین خواست این جریان ، رساندن دولت به حد وظایف اساسی خود و رفع موانع از نظام بازار آزاد میباشد.
Purpose: After the Islamic Revolution، some intellectual and political currents discussed the concept of development. In the wake of continuing discussion on development، liberal development discourse arose from the intellectual and political currents of the 70th. In this article، we want to show how the concept of development appeared، why it was rejected by some groups، and what happened to its meaning.
Design/Methodology/Approach: In this regard، we can pay attention to the works of Mahmud Sariolghalam & Mouse Ghaninejad for a deeper understanding of the intellectual and political content of liberalism in Iran. Development discourse tries to articulate main concepts such as small government، freedom، market economy، and human rights. This study tries to examine the development discourse by using discourse analysis.
Findings: The mail question of this article is this: What is change from the perspective of liberal development discourse? In response to this question، it can be said: the change consist of the process of modernization and transition from traditional society to modern society. This means “liberal modernization”. The main element of liberal current is the optimization of liberal system، economic competition and a minimum role of state in domestic politics and international trade. The supporters of liberal current pay attention to change and modernization، and hold an optimistic view of new western civilization. They believe that in failure to reach development، determinant factors are domestic factors such as wrong thoughts and beliefs of Iranian culture.
Originality/Value: In this article، we investigate liberal development discourse and try to establish a relationship between liberal current and development. This current defends a systematic liberal perspective and a competitive economy. The Adherents of this current believe that the state intervention in economic activities must become very minimal.
خلاصه ماشینی:
"این جریان توسعه خواه که با ویژگی نگاه مدرن به نهادها و ابزارهای اقتصادی و رویکرد صنعتی، از طیف سنتی و تجاری طرفداران بازار آزاد متمایز میشوند، پس از دوران جنگ و از آغاز برنامه های توسعه به صورت فعال در سطوح دانشگاهی و سیاست گذاری وارد صحنه اقتصاد ایران شدند.
در حوزه های سیاست گذاری به طور طبیعی باید اختلاف نظر داشته باشیم و حتی از یک دولت به دولت دیگر اختلافات جدی هم باشد؛ اما یک دولت بیاید و دولت دیگری برود و مسائل فلسفی و جهت گیری کشور عوض شود، برای انباشت سرمایه ، توسعه ملی، ایجاد ثروت و آینده شهروندان بسیار مضر است » (سریع القلم ، ١٣٩٣).
ایشان در تبیین دیدگاه های خود به سه نکته اصلی جهت نیل به پیشرفت و توسعه کشور اشاره میکند: وی بر این باور است که «اگر بخواهیم پیشرفت کنیم ، اول باید به فکر ایجاد امکانات ، سرمایه و درآمد، دوم مدیریت کارآمد و تخصصی شدن تصمیم گیریها و سوم کار و تعامل بین المللی باشیم ».
با توجه به رویکرد فکری این جریان ، توسعه در فضای گفتمانی توسعه گرایان لیبرال با دال مرکزی «نوسازی لیبرالی» بازنمایی شده که دال های شناوری چون رفاه ، خصوصیسازی، رشد، تولید، انباشت سرمایه ، دولت حداقلی، اقتصاد بازار، حقوق بشر، عقلانیت ، جهانی شدن و آزادی را پیرامون خود مفصل بندی نموده است .
تولید حقوق بشر رشد آزادی انباشت سرمایه نوسازی لیبرالی جهانی / عقلانیت شدن خصوصی رفاه سازی دولت اقتصاد حداقی بازار نتیجه گیری با شکل گیری فضای جدید و پس از استقرار و تثبیت جمهوری اسلامی، جریان های فکری و سیاسی هر کدام به نحوی به طرح گفتمان توسعه و نوسازی پرداختند."