چکیده:
طنزنویسان صاحب سبک برای ایجاد طنز و روحیه تفکر انتقادی در بین مخاطبان خوشفکر و خوانندگان حرفهای متون ادبی، از شگردها و امکانات خاصی، خلاقانه بهرهمیبرند. یکی از امکانات طنزساز که از شاخصههای سبک کیومرث صابری نیز محسوبمیشود، واژهسازی و ترکیبسازی است. در این مقاله ابعاد مختلف این کاربرد را در «دو کلمه حرف حساب»های صابری بررسیکردیم. واژهها و ترکیبات ابداعی صابری را از دو نظر ساخت و معنا بررسیکرده و به این نتیجه رسیدیم که ساخت اکثر واژگان قیاسی است و این کلمات اغلب اسم یا صفت بهاضافه پیشوند است. از حیث معنی، واژگان و ترکیبات به چهار دسته تقسیم میشوند: واژهها و ترکیبات نقیضهای (واژگانی که بهپیروی از سبک نویسنده یا شاعری مشهور ساختهمیشوند)، انتقادی (انتقاد از وضعیت جامعه، انتقاد از غلطهای مصطلح یا واژهسازیهای جدید) و واژگانی که بیشتر جنبه غافلگیری و خندهداربودنشان موردتوجه طنزنویس است و کمتر انتقادی دربردارند. مورد دیگری که در واژهسازی صابری مهم است تغییر معنای برخی واژگان و ارائه تعبیری تازه و طنزآمیز برای آن واژه یا ترکیب است.
Style owner Humorists uses special tips and possibilities for creating humor and critical thinking spirit in their open-minded audience especially professional readers of literary texts. One of these possibilities which is considered as characteristics of Kiumars Saberi's style is word-making and term-making. In this paper it is attempted to investigate various aspects of this work in 'Do kalame Harfe Hesab' by Kiumars Saberi. We studied terms and words devised by Saberi in terms of construction and meaning and came to the conclusion that most of them are analogous words and they are usually a noun or adjective plus a prefix. In terms of meaning، words and terms are classified in four categories: parody words and terms (words that are made following the style of a famous writer or poet)، critical (criticism of the state، making the critique of new word-making) and lexical which are mostly surprising and fun and have less critical aspect. Another important point in word making by Saberi is change in meaning of some words and offering a new and humoristic interpretation for that word.
خلاصه ماشینی:
شگرد واژه سازي در «دو کلمه حرف حساب » کيومرث صابري نعمت الله ايران زاده ـ نجمه زارع بنادکوکي چکيده طنزنويسان صاحب سبک براي ايجاد طنز و روحيۀ تفکر انتقادي در بين مخاطبان خوشفکر و خوانندگان حرفه اي متون ادبي ، از شگردها و امکانات خاصي ، خلاقانه بهرهمي برند.
برخي از شاعران و نويسندگان در واژه سازي چيره دست و صاحب سبک اند، که از اين ميان برخي را چون نظامي گنجوي به جهت کثرت واژه ها و ترکيبات ابداعي با نام «ترکيب ساز و واژه ساز» مي شناسيم ؛ ولي واژه سازي به عنوان شگردي طنزساز با واژه هايي که نويسندگان ديگر مي سازند، تفاوت دارد: نخست آن که واژه سازي براي طنزنويس شگرد و امکاني خنده انگيز است ؛ ولي ديگر نويسندگان به سبب نياز يا گاه نارسابودن ترکيبات ديگر و واژه هاي زبان دست به واژه سازي مي زنند.
در طنزهاي سياسي ـ اجتماعي اغلب واژگان ابداعي کارکردي انتقادي مي - 53 يابند، اين نوع واژه ها که براي انتقاد از اوضاع و اتفاقي خاص ساخته مي شوند، ماندگارتر از واژه هايي است که صرفا براي غافلگيري و خنده پديدمي آيند؛ به عنوان مثال دهخدا در طنزي که نقل مي شود، با ابداع القاب از راه قياس ، طنز ظريفي خلق مي کند: «بلي آن وقت در ايران معشوق السلطنه ، محبوب الدوله ، عزيزاالإيالة ، خوشگل خلوت ، قشنگ حضور، ملوس الملوک نبود.
زباني که صابري براي طنزهاي «دو کلمه حرف حساب » به کارمي گيرد، بسيار جذاب و خاص است ، «ازجمله ويژگي هاي نگارش در اين ستون به کارگيري توأمان دو سبک زباني است ؛ ازسويي استفاده از کلمات بي شمار عربي که بسيار کهنه و مهجور به نظرمي رسد و ازسويي ديگر به کارگيري زبان محاوره و مردمي .