چکیده:
سنت وقف به دلیل تاکید اسلام و ائمه اطهار علیهم السلام در دورههای مختلف مورد توجه مسلمانان بوده است. در دوره تیموری نیز ما شاهد موقوفات زیاد از طرف سلاطین، حکما و بهخصوص زنان هستیم. دوره تیموری یکی از دورانهای مهم تاریخ ایران بهشمار میرود که زنان در عرصههای مختلف سیاسی، هنری، اقتصادی و... نقش داشتهاند. در این پژوهش سعی شده به بررسی موقوفات زنان دوره تیموری پرداخته شود. بررسی دادهها نشان میدهد موقوفات زنان شامل بناهای مذهبی از جمله: مساجد، مدارس و بقاع متبرکه و بناهای عامالمنفعه از جمله: ساخت قنات، آبانبار، دارالشفا و... است که رفاه مسلمان را تامین میکرده و مهمترین زنان در عرصه وقف در این دوره، گوهرشادآغا، تومانآغا، پریزادخانم، حبیبهسلطان و... هستند و بخش زیادی از موقوفات زنان به خراسان و سمرقند که پایتختهای مذهبی و حکومتی بودند اختصاص یافته است. انگیزه بیشتر زنان تیموری برای وقف، انگیزه مذهبی بوده و موقوفات آنان در کنار عوامل دیگر زمینهساز گسترش هنر معماری، خط و نگارگری و همچنین آبادانی منطقه خراسان و سمرقند در این دوره شده است. روش گردآوری مطالب کتابخانهای و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده است.
خلاصه ماشینی:
بررسی موقوفات زنان در دوره تیموری مؤلف: زهره علیزاده - علی سام کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه بیرجند دانشجوی دکترای دانشگاه پیام نور چکیده سنت وقف به دلیل تأکید اسلام و ائمه اطهار علیهم السلام در دورههای مختلف مورد توجه مسلمانان بوده است.
انگیزه بیشتر زنان تیموری برای وقف، انگیزه مذهبی بوده و موقوفات آنان در کنار عوامل دیگر زمینهساز گسترش هنر معماری، خط و نگارگری و همچنین آبادانی منطقه خراسان و سمرقند در این دوره شده است.
زنان، دوره تیموری، معماری، وقف، موقوفات مقدمه وقف یکی از سنت های بسیار پسندیده در اسلام است که با اختصاص دادن درآمد بخشی یا کل اموال مسلمان برای ساخت مدارس، بیمارستان ها و مساجد بستر پرورش دانشمندان و هنرمندان مسلمان را به وجود آورده است و نقش اساسی در پیشرفت تمدن اسلامی داشته است.
پیشینه مقاله در این زمینه اثری که به اختصاص به بررسی موقوفات زنان تیموری پرداخته شود یافت نشده است ولی مقالاتی چون «بررسی مسأله وقف در دوره تیموری از مرضیه عنبری و انور خالندی« و «چهار مدرسه موقوفه از دوره تیموریان و صفویان از محمود پسندیده» جسته وگریخته اشاره به موقوفات زنان در این دوره داشته اند.
برخی از زنان تیموری نفوذ زیادی بر همسران خود داشتند چنان که در سیاست این دوره تأثیرگذار بودند که می توان به شاد ملکآغا همسر خلیل سلطان و گوهرشاد بیگم همسر شاهرخ اشاره کرد.
[23] ملک آغا: یکی از زنانی است که در عرصه معماری باشکوه ترین بناها را به خود اختصاص داده اما منابع کمتر به آن پرداخته اند و بناهای او بهدلیل عدم رسیدگی شاهزادگان تیموری از بین رفته است.