چکیده:
سفرنامه ها و خاطرات اتباع کشورهای دیگر و غیرایرانیان در زمره منابع و اسناد مهمی هستند که جهت بررسی و پژوهش پیرامون تاریخ ایران ـ به ویژه در محدوده حاکمیت صفویه تا پایان قاجاریه ـ نظر داشت و مراجعه به آنها لازم و غیرقابل انکار است. بسیاری از این منابع ـ به رغم منابع داخلی ـ بیشترین توجه خود را به مباحث و مقولات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و دیگر امور روزمره و مبتلابه جامعه و مردم مبذول داشته اند. مقوله اقتصاد و وضعیت اقتصادی ایران به لحاظ اهمیت و ارتباط تنگاتنگ آن با زندگی مردم و حکومتها در گزارش ها و یادداشت های آنان جایگاه مهمی به خود اختصاص داده است. در پژوهش حاضر سعی شده تا با تکیه و رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، عوامل و موانع عقب ماندگی و عدم توسعه اقتصادی ایران در دوره های یاد شده از منظر سفرنامه نویسان خارجی به بحث گذاشته شود. یافته های پژوهش نشان می دهد که عنوان و موضوع یاد شده از نکات کمابیش مورد توجه بوده و هر یک از آنان معطوف به مطالعات، برداشت ها و مشاهدات خود عوامل و موانعی را ـ که به طور عمده درونی می باشند ـ مطرح و مورد گزارش قرار داده اند.
Logbooks and memories of foreign nationals and non-Iranian are among important sources and documents، which should be considered for investigating and researching about Iran history especially between periods of Safavid and Qajar dynasties، and referring to them is necessary and irrevocable. Most of these sources – in spite of internal sources– paid most of their attention to the discussions and topics about social، economical، and cultural and other daily and frequent affairs of society and people. Economic and economical status of Iran hasoccupied an important place in their reports and writings since they have an interconnected and critical relation with people’s life and governments. In the present article it has been tried to discuss reasons and barriers of economical underdevelopment and hindrance in the aforesaid periods from a descriptive – analytic point of view.
Findings of this study show that the mentioned topics were among the noteworthy ones and each has reported reasons and hindrances according to studies، their own observations and understanding.
خلاصه ماشینی:
موانع توسعۀ اقتصادي ايران از منظر سفرنامه نويسان خارجي (از دورة صفويه تا پايان قاجاريه ) 1 سيدمحمد طيبي 2 سيد شمس الدين نجمي تاريخ دريافت : ٩٤/٠٤/١٢ تاريخ پذيرش : ٩٤/٠٨/٢٥ چکيده سفرنامه ها و خاطرات اتباع کشورهاي ديگر و غيرايرانيان در زمرة منابع و اسناد مهمي هستند که جهت بررسي و پژوهش پيرامون تاريخ ايران ـ به ويژه در محدودة حاکميت صفويه تا پايان قاجاريه ـ نظر داشت و مراجعۀ به آنها لازم و غيرقابل انکار است .
در پژوهش حاضر سعي شده تا با تکيه و رويکرد توصيفي ـ تحليلي، عوامل و موانع عقب ماندگي و عدم توسعۀ اقتصادي ايران در دوره هاي ياد شده از منظر سفرنامه نويسان خارجي به بحث گذاشته شود.
از سويي در اين دوره پول کاغذي و اسکناس در سطح کشور و در ميان مردم و تجار رواج و موضوعيت معاملاتي چنداني نداشت و تنها در شهر تهران ـ از سوي برخي تجـار ـ آن هـم بـا کـم کردن مبلغي از بهاي آن کمابيش مورد معامله قرار ميگرفت .
٤- هينريش بروگش ، در سرزمين آفتاب ، صص ١٢٦-١٢٣؛ هنري ساويج ، اوضاع سياسي، اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و بازرگاني ايران در آستانۀ مشروطيت ، ص ١٠٩؛ سانسون ، سفرنامه ، ترجمۀ تقي تفضلي، تهران : انتشارات ابن سينا، ١٣٤٦، ص ١٢١.
٦- دروششوار، خاطرات سفر ايران ، ص ١٥٥؛ رنه دالماني، هانري، سفرنامه از خراسان تا بختياري، ترجمه علي محمد فره وشي، تهران : انتشارات اميرکبير، ١٣٣٥، ص ١١٧؛ هنري ساويج ، اوضاع سياسي، اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و بازرگاني ايران در آستانۀ مشروطيت ، ص ١٠٤؛ هينريش بروگش ، در سرزمين آفتاب ، ص ١٢١.