چکیده:
این مقاله با مرور بر تکثر موجود در صورت بندی های دینـداری و سـفرهای زیـارتی و بـا فـرض اینکه زیارت و آداب آن بخشی از دینداری افراد است ، از طریق تنقیح و تشریح تیپ های مختلف زائران امام رضا (ع ) به این پرسش پاسخ می دهد: کدام صورت بندی (تلفیقی )، بیشترین انطباق و تناسب را با زائران مرقد امام رضا (ع ) داراست . جهت پاسخگویی از تیپولـوژی بهـره بـرده شـده است . اکتشاف مولفه ها و فاکتورها، منجر به ساخت ابزارهای تحلیلی یا همان تیپ ها شده اسـت . روش تحقیق ، پدیدارشناسی و تکنیک جمع آوری اطلاعات ، مبتنی بر مصاحبه هـای عمیـق بـوده است . مشارکت کنندگان را می توان در چهار سنخ کلی خوش گذران ، در حال گذار، مناسـک گـرا و وجودی جای داد. هر کدام از رویکردهای مدیریتی فعلی ، حاکی از ذهنیتی و دارای بدنه اجتماعی در میان زائران است . فارغ از فراوانی هرکدام و اینکه کدام به لحاظ فرهنگی غلبـه دارد، در نظـر داشتن گونه های مختلف زائر در سیاست گذاری و برنامه ریزی ، غیر قابل انکار به نظر می رسد.
خلاصه ماشینی:
دیـدگاه هـای مختلف نسبت به خرید و تفریح زائران در مشـهد را مـی تـوان در دو دسـته کلـی جـای داد: دسته اول در رویکردی عموما اقتصادی و جهت گیـری کـاملا مثبـت نسـبت بـه گسـترش و تقویت این گونه خدمات قرار داشته و دسـته ای دیگـر در نقطـه مقابـل ، عمومـا بـا پررنـگ کردن رویکردهای مذهبی و نفی جنبه های تفریحی سفر شناخته می شـوند.
مـرور مختصـر مفروضـات و تکثـرات موجـود در صـورت بنـدی هـای نظـری دیـن و دین ورزی و همچنین تفاوت دیدگاه نخبگان ایرانی نسبت به ملزومات یـک سـفر زیـارتی ، این پرسش را به ذهن یک جامعه شناس ایرانی متبادر می کند که در واقعیت اجتماعی تجربه سفر زیارتی ، چند صورت بندی و یا چه صورت بندی های تلفیقـی از انـواع سـازگاری میـان امورات دنیوی و قدسی سفر زیارتی در تجربه زیسته زائران ایرانی شهر مشهد موجود است .
این مهم از طریق بررسی پژوهش های انجـام یافتـه کـه بـه تیپولـوژی زائـران و گردشـگران می پردازد و همچنین انواع رویکردهای نظری در باب میزان واگرایی و همگرایی دو مفهوم پیچیده و کلیدی زائر١ و گردشگر٢ در ادبیات نظری جامعه شناسی گردشگری دینـی محقـق شده است .
نیک می دانیم که دلایل و معانی هر کنش ـ و در این مورد سفر زیـارتی ـ متأثر از فرهنگ و زمینه های اجتماعی ، دینی و تاریخی افراد است و بر این اساس ارجـاع بـه سایر تجارب تحقیقاتی بـرای ایـن منظـور، اصـولا مـردود اسـت .