چکیده:
نشوز عبارت است از خروج هر یک از همسران از انجام تکالیف واجبی که به عهده هر کدام از آنها در رابطه با دیگری گذاشته شده است. این مقاله با هدف تبیین وظایف همسران در جهت تحکیم نظام خانواده به آثار مترتب بر نشوز همسران اعم از آثار فقهی (عبادی و غیر عبادی) و حقوقی از منظر اقوال فقها و ادله آنها میپردازد. در خصوص آثار فقهی نشوز زن اعم از بطلان یا عدم بطلان عبادات وی، قصر یا اتمام نماز، قبول نشدن یا عدم قبولی عبادات میباشد که مورد اختلاف فقها قرار گرفته است. آثار حقوقی نشوز زوجه عبارتند از: عدم وجوب نفقه بر شوهر و عدم وجوب قسم در صورت تعدد زوجه. آثار حقوقی نشوز زوج عبارت است از: اثبات حق مراجعه به قانون و مطالبه حق برای زوجه و در صورت درخواست زن، اجبار زوج به طلاق توسط دادگاه. نوشتار حاضر با بررسی اقوال فقها به این نتیجه میرسد که هیچگونه اثر عبادی بر نشوز زوج و زوجه جز آن مواردی که دلیل خاص از روایات وارد شده، مترتب نمیشود.
خلاصه ماشینی:
"در روایت دیگری آمده است: «عدة من أصحابنا عن أحمدبنمحمد عن ابنمحبوب عن مالکبنعطیة عن محمدبنمسلم عن أبیجعفر(عع) قال: جاءت امرأة إلی النبی(ص) فقالت یا رسولالله ما حق الزوج علی المرأة فقال لها أن تطیعه ولا تعصیه ولاتصدق من بیته إلا بإذنه ولا تصوم تطوعا إلا بإذنه ولا تمنعه نفسها و إن کانت علی ظهر قتب ولا تخرج من بیتها إلا بإذنه و إن خرجت من بیتها بغیر إذنه لعنتها ملائکة السماء و ملائکة الأرض و ملائکة الغضب و ملائکة الرحمة حتی ترجع إلی بیتها(کلینی، 1407ق، ج5، ص507)؛ پیامبر اکرم(ص) در پاسخ به زنی که پرسیده بود حقوق شوهر بر زنش چیست؟ فرمود: از او اطاعت کند، نافرمانی او را نکند، بدون اجازه او از خانهاش صدقه ندهد، روزه مستحبی نگیرد، خودش را در اختیار شوهر قرار دهد، هر چند بر پشت شتر باشد و بدون اجازه او از منزلش خارج نشود و اگر خارج شود، مورد لعن ملائکه آسمان و زمین و فرشتگان غضب و رحمت قرار میگیرد تا به خانه برگردد».
در مورد دلالت روایت گفتنی است: ظاهر روایت، حقوق واجب مرد بر زن را میرساند و از واجب نبودن نفقه سخن به میان نیاورده است، اما با توجه به نظر بیشتر عالمان مبنی بر اینکه خروج از منزل بدون اجازه شوهر، موجب نشوز است و نیز روایات دیگری که بر نبود نفقه برای زن ناشزه دلالت دارد، میتوان روایت یاد شده را که مشتمل بر خروج بدون اذن است، دال بر واجب نبودن نفقه دانست."