چکیده:
حق بر محیط زیست بحث نوپیدایی در ادبیات حقوق بشری و اصطلاحی است برای تبیین حق همگان در بهره برداری از محیط زیست که در آن جامعه بشری و محیط زیست طرف تکلیف هستند که برای دستیابی و شناسایی این حق از روش توصیفی تحلیلی استفاده شد. یافته های تحقیق این است که ظرفیت های موجود در فقه به گونه ای است که بتوان به اثبات حق بر محیط زیست به عنوان حق جمعی پرداخت که هم قابل اقامه و هم قابل مطالبه است ؛ به استناد ادله فقهی پذیرش نگاه امانت گونه به محیط زیست آثار متعددی از جمله تحقق مسوولیت مشترک در همگان نسبت به محیط زیست میباشد. فقه امامیه در صیانت از محیط زیست از طریق حق انگاری از آموزه های زیادی برخوردار است که در سایه مولفه های معنوی همچون رعایت عدالت و پرورش انسان های متعهد و توحیدمحور و معادباور محقق میگردد. این تحقیق از سال ١٣٩١ شروع و در سال ١٣٩٤ به اتمام رسیده است که مقالات متعددی نیز از آن استخراج و در مجلات و همایش ها چاپ گردیده است ، از جمله قرآن و محیط زیست ، بررسی پایه اصلی حق بر محیط زیست در فقه امامیه و حقوق و قوانین محیط زیست .
خلاصه ماشینی:
حق انسان ها در داشتن محیط زیستی امن و سالم ، به عنوان یک حق جمعی در کنار سایر حقوق شناخته شده برای بشر می باشد؛ از آنجا که منشأ پیدایش حق ، عطف به آفرینش انسان است ، شاید این حق به صراحت در قرآن اشاره نشده باشد، اما با دلالت تضمنی و دلالت التزامی از آیات قرآن و قواعد فقهی و شأنی که خداوند به انسان داده است ، میتوان دریافت که هر گونه ضرررساندن به خود و به دیگر افراد و موجودات ممنوع است (١)، لذا نگرش و آموزه های دینی می تواند نقش مهم و بنیادینی در شناسایی ماهیت حق بر محیط زیست با ارائه بینش صحیح ایفا نماید، ماهیت حق بر محیط زیست که ترکیبی از حق و تکلیف است ، ماهیتی که در آن ، جامعه بشری هم محق هستند و هم مکلف که در آن بیشتر حفظ و پایداری حق و جلوگیری از عدم تضییع حقوق دیگران مطرح است ؛ همچنان که خداوند در قرآن کریم می فرماید: «هر آنچه از پیش فرستاده اید با آثارش از برای شما می نویسیم ، خلاف را مینویسیم و آثار آن را هم می نویسیم » (یس : ١٢).