چکیده:
تاریخ حسابداری از جمله موضوعاتی است که جایگاه آن در ادبیات حسابداری بسیار محدود بوده و نسبت به آن کم توجهی و یا بیتوجهی شده است. این موضوع حتی در عصر حاضر و به خصوص در دهه های اخیر که پیشرفتهای شگرفی در کلیه ابعاد علم حسابداری به وقوع پیوسته نیز به وضوح قابل مشاهده است. همانطور که می دانیم حسابداری با تمدن همزاد است و در واقع یکی از الزامات شکلگیری تمدن، پیدایش حسابداری بوده است. حال چطور ممکن است ملتی مانند ایران، تمدن چند هزار ساله داشته باشد و یکی از الزامات ایجاد تمدن، یعنی سیستم حسابداری متناسب با هر مرحله از تمدن را نداشته باشد؟ در این مقاله سعی شده است تا شواهدی دال بر استفاده از روشهای اعجاب انگیز حسابداری و حسابرسی در عصر دوره هخامنشیان بیابیم. زمانی که در واقع وسعت و عظمت ایران، به ویژه در زمان داریوش، همواره موجب مباهات و افتخار ایرانیان بوده است. حکومتهای مرکزی با تمرکز بر ساختارهای نظامی ،اجتماعی و اقتصادی سیستمهای پیچیدهی دولتی را به وجود میآوردند که دهها کارمند، کارگر و سرباز در آن مشغول به فعالیت بودهاند. استفاده از روشهای منظم جهت پرداخت حقوق، انجام فعالیتهای عمرانی، دریافت مالیات و کنترل مخارج ضروری بوده است. در این حالت، کلیهی فعالیتها ثبت، کنترل و به فراخور نیاز گزارشهایی ارائه میشده که در این مقاله سعی بر بررسی این موارد شده است.
خلاصه ماشینی:
» یا در مثال دیگر می توان به مسافرت ها و مأموریت های کارمندان دولتی اشاره نمـود کـه در ایـن مأموریت ها کارمندان با نشان دادن گذرنامه (یعنی نشانه در مأموریت بودن ) و با مراجعـه بـه انبـار کاروانسرا جیره ای به ایشان می داد تا جایی که پاسپورت های بازمانده از آن دوران نشان می دهـد که جیره آن ها روزانه ٠/٩٧ و حداکثر ١/٤٥ لیتر بوده است و از نکات قابل توجه سیستم های مالی و انبارداری این بود که در مقابل تحویل جیره ، از آنها رسید دریافت مـی نمـود.
بدین ترتیب ، برای ممالک تابعه و ایالات به طور عادلانه و بر اساس موقعیت منطقـه ای، مالیاتهـای جنسی و نقدی وضع کرد که به صورت شمشهای طـلا و نقـره و پارچـه هـای زربفـت و اشـیاء و ظروف گرانبها، سنگهای قیمتی، ابزار فلزی و غلات و محصولات دیگر و حتی چهارپایان به خزانه حکومتی و خزانه دربار واریز می شد یکی از مهمترین شغلهایی کـه داریـوش ایجـاد کـرد، مـأمور عالی رتبه اخذ مالیتها بود (رومن گیرشمن ، ١٣٨٥، ١٣٣) ساتراپها می بایست تحت نظر وی مالیاتها را به مرکز گسیل دارند.
این فرد مقام رسمی روحانی محل است که از سوی حکومت انتخاب می شد و برای انجام آئین های دولتی تعیین می شد و علاوه بر آن ، باید امور اداری را هم کنتـرل مـی کرد و با مهر خود مسئولیت صحت صدور سند را به عهده می گرفت و مقام سوم نگهبان انبار بـود که نام او اغلب به تأکید در زیر اسناد آمده است .