چکیده:
مجموعه منشآت اثری است آموزشی که چگونگی نامه نگاری در سطوح مختلف و نیز ادبیات نگارش را در دوره صفویه آموزش می دهد. این کتاب با نظر به انشاء و طرز نامه نگاری و برای آموزش انشاء و فن دبیری تدوین شده استو از این جهت که اثری است درسی و آموزشی منحصر به فرد می باشد.
در این کتاب به همه ی آنچه که برای نگارش نامه ها به لحاظ محتوایی و صوری مورد نیاز است گریزی زده شده استو نکاتی را یادآور شده است که بیشتر آموزش محتوایی ،کاربرد مفاهیم و البته تا حدودی شکل نگارش و جنبه های صوری است.بخش قابل توجهی از کتاب مربوط به دانش و فن بلاغت و اصطلاحات خاص آن است البته به مقداری که در آیین نگارش انشا به کار می آید.
این اثر توسط محمد باقر منشی دوره شاه سلیمان نگاشته شده اما تاکنون مولف این اثر را ناشناس معرفی کرده اند.
این کتاب به جز موضوع اصلی آن که علم الانشاء است و درضمن آن بسیاری از مباحث بلاغت ،بیان و بدیع را هم آورده ،فواید ادبی حاشیه ای فراوانی دارد.که از آن جمله نقل اشعار فراوانی از شعرای مختلف قدما و اندکی هم از معاصران است.سبک نگارش کتاب متنوع است .دراین کتاب سه شیوه ی ساده، بینابین و مصنوع دیده می شود.اما تکیه بیشتر بر مصنوع نویسی است.
خلاصه ماشینی:
از مهمترین مشخصات سبکی کتاب از نظر کمیت و کیفیت استعمال صنایع لفظی و بدیعی در مکاتیب است که بالاترین حد اطناب را در بخش نخست کتاب شاهد هستیم که نویسنده برای ابراز هنر در فن نویسندگی به خصوص در نامه های رسمی و دیوانی هریک از ارکان مختلف مکتوب را به تناسب موضوع به شیوه ی اطناب و با تعبیر از معانی واحد با الفاظ و عبارات مختلف و استعارات و کنایات و دیگر صنایع لفظی و معنوی و گزینش و استعمال لغات نادر آراسته است .
15 منابع و مآخذ ١-افشار،ایرج ،(١٣٣١بهمن ) ،شرف نامه ،انشای مروارید، مهر،سال ٨،شماره ١١ ٢-بوسه ،هریبرت ، (١٣٦٧ ) ، پژوهشی در تشکیلات دیوان اسلامی،(بر مبنای اسناد دوران آق قویونلو و قراقویونلو و صفوی)ترجمه غلامرضا ورهام ،موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی،چاپ اول ،تهران ٣-بهار،محمد تقی(ملک الشعرا)، (١٣٥٩) ، سبک شناسی، امیرکبیر،تهران ٤- ابوالفضل بیهقی (١٣٢٤ ) ، تاریخ بیهقی، غنی ،فیاض ،رنگین ٥-جعفری،محسن ، (٢ خرداد-تیر،١٣٧٧) ،"گذری بر کتاب مراسلات در باب آسیای مرکزی"،آیینه پژوهش ،سال ٩،ش ٦-خطیبی،حسین ، ( ١٣٨٦ ) ، فن نثر، زوار ٧-شمیسا،سیروس ، (١٣٧٦ ) ، سبک شناسی نثر،تهران ، میترا ٨-صفا،ذبیح الله ،تاریخ ادبیات ایران ،(١٣٩١ ) ،تلخیص محمد ترابی،ج ٢ ،فردوس ٩-قائم مقامی،جهانگیر،(١٣٥٠ ) ، مقدمه ای بر شناخت اسناد تاریخی ، انجمن آثار ملی،تهران ١٠-لغت نامه دهخدا،ذیل واژه منشآت ،لوح فشرده ،نسخه جدید ١٦ ج ١٢-منزوی،احمد،(١٣٦٥) ، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان ،مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان ،اسلام آباد،،مجلد پنجم ،نامه نگاری 16