چکیده:
هجوم مغول به ایران اثرات مخربی در زیر ساختارهای اقتصادی و معیشتی کشور پدید آورد ، بی گمان برخی از نتایج سوء این تهاجم برای چند سده دامن گیر نظام اجتماعی ایران شد ، با استقرار حکومت ایلخانان در ایران ما شاهد تعارضات و تضادهای ساختاری بین دولت با جامعه هستیم، در زایش بسیاری از این تضادها دو نهاد کنش گر جامعه ی ایران و حاکمیت مغول موثر بودند، اگر بخواهیم ، برخی از مولفه های که به واگرایی بین جامعه ایران و حاکمیت ایلخانی انجامید را برشماریم ، می توانیم از مواردی چون تضادهای عقیدتی، قوم مداری مغول، تحمیل یاسای چنگیزی با قوه ی قهریه، تولید خشونت از طریق تحرکات مداوام نظامی در شهر ها و روستاها و...نام ببریم ، اینکه شرایط نابسامان حاکم بر نظام مالیاتی چه نقشی در واگرایی بین دولت ایلخانان و جامعه ایران داشته، در این تحقیق مورد بررسی قرار خواهد گرفت. روش تحقیق در این پژوهش مبتنی توصیفی – تحلیلی خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
-نابود شدن زیر ساخت های اقتصادی از جمله زوال شهر که غالبا طبقه ی تجار اهل همین شهر ها بودند مورد دیگری است که باید بدان اشاره شود، این که ابوالفضل رضوی در یک مقاله ای در 107 مجله ی پژوهشهای تاریخی در دانشگاه اصفهان ، از رشد اقتصاد شهری در این دوره حرف به میان می آورد(رضوی ،١٣٨٨:ص ٨١)؛ یک نوع نگاه تقلیل گرایانه به اوضاع شهر های این دوره است ،البته عجیب آن است که همین پژوهشگر فهیم در یک تحقیق دیگر در همان نشریه به صراحت می نویسد« شدت کشتار و ویرانی شهرها و نمود تمدنی ایرانی به وسیله مغول ها به قدری بود که می تواند در انحطاط و ایستایی جامعه ایران در ادوار بعدی عامل مهمی تلقی شود»(رضوی ،١٣٩٢: ص ٤٣).
با بررسی داده های تاریخی این دوران ،چنین به نظر می آید که یکی از عوامل مهم شکاف بین حاکمیت ایلخانی وجامعه ایرانی نوع نگاه دولتمردان مغولی به مسائل اقتصادی است ،تخریب شهرها و روستاها که ناشی از هجوم اول و دوم مغولها بود و عدم علاقه ی حکومت ایلخانی به بازسازی آنها و نیز مشکلاتی که بر سر راه تجارت و کشاوزی وجود داشت موجب شد تا پیوستگی و انسجام لازم بین نهاد دولت و ملت ایجاد نشود، اقتصاد وامانده ایلخانان با توجه به مشکلات گفته شد، حتی نتوانست جواب گویی نیاز حاکمیت باشد، چه برسد به جامعه ؛ از این رو حکومت برای دوام وقوام خود دستش را به سوی مردم دراز کرد، ایلخانان گمان می کردند با تعدد مالیاتها و عوارض می توانند بر مشکلات اقتصادی خود فائق بیاند، این در حالی بود که مردم ایران از دست مغولها که ظلم ها و ضرر ها زیادی دیده بودند، این شیوه ی مالیات گیری را یک نوع تجاوز علیه خود می دانستند.