چکیده:
در عرف بینالملل، مکانهایی مقدس، در محدودة جغرافیایی خاص واقع شده است و یک یا چند دین یا مذهب، آن را مقدس میشمارند. مکانهای مقدس یا ساختة بشرند، مانند مساجد، کلیساها، معابد و قبرستانها، یا پدیدههای طبیعی هستند، همچون درخت یا درختان، رودخانهها، تپهها و جنگلها.آموزههای اسلامی، ضمن شناسایی ویژة این مکانها، موقعیت ویژة حمایتی را نسبت به این مکانها پایهریزی کردهاند. شناسایی، برابری انسانها در بهرهبری و رفت و آمد و امنیت مطلق؛ از جمله آموزهها و احکام اسلامی در زمینة حمایت از حرم مکی و مدنی است. بایستههای حقوق بینالملل، نظام بینالملل حقوق بشر و نظام بینالملل حقوق بشردوستانه نیز در مقررهها، هنجارها و معاهدات خود، ضمن شناسایی ویژة این مکانها، به حمایت از آن در شرایط مختلف پرداختهاند. «واتیکان و کلیسای کاتولیک» و «بیت المقدس»، از جمله سرزمینهایی است که در راستای حمایت از مکانهای مقدس و مقدسات دینی، مورد شناسایی ویژة حقوق بینالملل قرار گرفتهاند.بیت المقدس، بنا بر قطعنامه ۱۸۱ مجمع عمومی سازمان ملل در ۲۹ نوامبر ۱۹۴۷م. شهری با ماهیت بینالمللی است که صلاحیت اعطای تابعیت و ارتباطات بینالمللی در حد دولت عضو جامعة بینالمللی را دارد.
خلاصه ماشینی:
) برخي از دانشيان حقوق، حقوق بينالملل را به مجموعهاي از اصول، عرفها و قواعدي که به گونهاي مؤثر به عنوان تعهدات الزامآور، مورد شناسايي دولتهاي حاکم و ديگر واحدهاي مشابه واجد شخصيت بينالمللي قرار گرفته است، تعريف کردهاند؛ با اين توضيح که اين حقوق، همچنين به طور فزايندهاي در روابط افراد با دولتها بهکار گرفته ميشود، (گرهارد فن گلان، ترجمه: سيد داود آقايي، چ۳، ج۱، ص۱۷، ۱۳۸۶ش.
شايان توجه است که در ميان احکام ويژه حرم، برخي از احکام، از ابعاد بينالمللي برخوردار بوده يا آموزهاي است که بر برخي از ويژگيهاي مکاني و زماني حج تأکيد ميکند و پتانسيلهاي زيادي براي گفتمانسازي در زمينه مکانهاي مذهبي و مقدس در بر دارد؛ از جمله: الف) برابري و مساوات همهجانبه در حرم گزاره قرآني (إِنَّ اَلَّذِينَ كَفَرُوا وَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اَللهِ وَ اَلْمَسْجِدِ اَلْحَرامِ اَلَّذِي جَعَلْناهُ لِلنّاسِ سَواءً اَلْعاكِفُ فِيهِ وَ اَلْبادِ وَ مَنْ يُرِدْ فِيهِ بِإِلْحادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذابٍ أَلِيم)، (حج: ۲۵)5 بر مساوات و برابري همهجانبه همه در حرم تأکيد ميکند.
(حج: ۲۷)18 البته در حقوق بينالملل نيز با شناسايي «مکانهاي مقدس» و حمايت حقوقي از آن، به آموزههاي حقوقي مشابه آموزههاي اسلام در زمينة حج و حرم برميخوريم؛ چنانچه شناسايي، معاهدات و عرف بينالمللي شکل گرفته در مورد درياهاي آزاد، جنوبگان و فضا، پتانسيلها و ظرفيتهاي گفتماني ايجاد ميکند که نقش بسزايي در شکلگيري ادبيات حقوقي براي حمايت از اين مکانها و حقوق مسلمانان در پي دارد.