چکیده:
یکی از مهمترین دغدغه ها در خصوص آثار باستانی هر کشور عبارت از حفظ و نگهداری آنها در برابر فرسایش گسترده در گذر زمان است. به نظر می رسد با توجه به تغییرات شرایط اقلیمی کشور در دهه های اخیر، روند فرسایش این آثار شدت بیشتری پیدا کرده است. بر این اساس ضروری است تا مطالعات گسترده و دقیق تری در خصوص قابلیت و یا دلایل فرسایش توده سنگ های میزبان این آثار به عمل آید. دراین رابطه دانش مکانیک سنگ و تحلیل نتایج حاصل از آن می تواند در ارزیابی دلایل و مقایسه قابلیت فرسایش آثار باستانی نقش موثری داشته باشد.
دراین مقاله با نگاهی متفاوت به مقوله فرسایش آثارباستانی، دلایل فرسایش بر اساس نتایج مطالعات مکانیک سنگدر سه سایت در استان فارس مورد بررسی قرار گرفته است. به این منظور نمونه هایی از توده سنگ های محوطه های باستانی نقش رستم، تنگ چوگان و نقش رجب تهیه وآزمایشات آزمایشگاهی متعددی بر روی آنها انجام شده است.آثاریاد شده جزو کهن ترین آثار باستانی ایران زمین اند که در استان شیراز قرار دارند. دلیل انتخاب این آثار به صورت متمرکز در یک استان، یکسان بودن شرایط آب و هوایی (دما،رطوبت،میزان بارندگی وعواملی نظیر آنها) در فرآیند مقایسه و پیش بینی بودهاست. تحلیل های صورت گرفته بر اساس نتایج حاصل از آزمایشهای مکانیک سنگ، به خوبی با میزان فرسایش آنها انطباق دارد و از این رو استفاده از این آزمایشها برای پیش بینی احتمال فرسایش و تخریب سایر آثار توصیه می شود.
خلاصه ماشینی:
در راستای رسیدن به اهداف فوق الذکر، این تحقیق به تحلیل نتـایج حاصـل ازبررسـی هـای زمین شناسی و آزمایش های مکانیک سـنگی صـورت گرفتـه بـر روی تـوده سـنگهای آهکـی در محوطه های باستانی نقش رستم و نقش رجب در شهرسـتان مرودشـت و محوطـه باسـتانی تنـگ چوگان در شهرستان کازرون که تعداد زیادی از نقوش برجسـته صـخره ای را در خـود جـای داده اند، پرداخته است .
04 جدول ٦- رده بندی فرسایش سنگها با توجه به داده های نتایج آزمایشات آزمایشگاهی (١) (رجوع شود به تصویر صفحه) با عنایت به اعداد مندرج در جداول ٥ و ٦، می توان اینگونه نتیجه گیری نمود که توده سنگ آهکی که نقش برجسته تنگ چوگان در آن ایجاد شـده اسـت ، از نظـر پارامترهـای مقـاومتی نظیـر چسبندگی، مقاومت مکانیکی و ...
نتیجه گیری و پیشنهادات در این مقاله خلاصه نتایج حاصل از یک مطالعه تحقیقی بـر روی فرسـایش نقـوش برجسـته استان فارس (نقش رستم ، نقش رجب و تنگ چوگان )ارائه شده است .
نتـایج مطالعات صحرایی و برداشتهای انجام شده از محل نشان داد که علی رغم یکسان بودن شرایط آب و هوایی و نیز سن ایجاد نقوش برجسته و نیز جوان تر بودن (از نظر سن زمین شناسی)سنگ تنـگ چوگان نسبت به سایر نقوش ، این اثر باستانی بیشتر از سایر نقوش برجسـته دچـار فرسـایش شـده است و صحت نتایج و پیش بینیهای آزمایشگاهی تائید شد.