چکیده:
نظام اجتماعی جزیره العرب قبل از اسلام ، در محـدوده نظـام قبیلـه ای – عشـیره ای بـاقی ماند و سازمان اجتماعی واحدی در این سرزمین شکل نگرفت . این مسـئله بـیش از هـر چیـز، متـاثر از تراکم جمعیتی بالا، نفوذ قدرتمند سنت ها، عدم رشد فکری و تمدنی و.... بود که بر نوع نظام سیاسـی حاکم بر مناطق مختلف جزیره العرب تاثیر گذاشت و نوع سیادت آن ها را متناسب با توسعه و یا عـدم توسعه سازمان اجتماعی پیش برد. به نحوی که در برخی مناطق ، بـزرگ تـرین واحـد اجتمـاعی قبیلـه بود، در حالی که در مناطق دیگر با توسعه قبایل و شکل گیری اتحاد قبایلی ، واحد اجتماعی بزرگ تـر شعب به وجود آمد. این تغییر در روند حاکمیت سیاسی نیز تاثیرگذاشت و متناسب با واحد اجتمـاعی موجود در مناطق مختلف ، تنوع گونه ای از حاکمیت سیاسی به وجود آمد. در بررسی انواع سـیادت در جزیـره العـرب قبـل از اسـلام ، بـا اسـتفاده از روش نـوع شناسـی و بـا الگوبرداری از نوع شناسی سیادت سنتی ماکس وبر، سعی شده است نوع شناسی از سـیادت در منـاطق سه گانة شمال ، جنوب و مرکز جزیره العرب قبل از اسلام صورت گیرد. بررسی ها نشان می دهد که در نوع شناسـی سـیادت در جزیـره العـرب قبـل از اسـلام ، سـه گونـه سیادت پیرسالاری ، پدر سالاری و پدر شاهی در مناطق مختلف جزیره العرب وجود داشته است .
خلاصه ماشینی:
این قبیله دارای چندین بطن بود از جمله آن هـا مـی تـوان بـه ذبیان و عبس اشاره کرد که هر کدام به شکل مستقل از هم بودند و سیادت جداگانه ای داشتند.
١ در این قبایل ، همان شکل کلان و سیادت پیر سالاری وجود داشت ، در حالی در قبایل ابطح ساکن در مکـه بـا 2 اتحاد خاندانی به سمت نظام سیاسی پدر سالار پیش می رفتند.
٥ عبدمناف از جمله سروران قریش بود که از لحاظ شرف بر برادر خود عبدالدار برتری داشت و با وجود این که سیادت بعد از قصی به عبدالدار رسید، اما با توجـه بـه بـالا بـودن شـرف و منزلت عبدمناف ، وی به سروری قریش دست یافت ٦ و توانست قبایل دیگر از جملـه خزاعـه را به تبعیت وا دارد و با بستن پیمان احابیش اتحاد قبایلی به وجـود آورد.
بـا توجـه بـه پراکنـدگی جمعیتی بالا در مرکز شبه جزیره ، این منطقه شانسی برای عبور از قبیله به شعب پیدا نکـرد و حاکمیت سنتی آن نیز از پدر سالاری فراتر نرفت ، سیادت حاکم بر شمال جزیرالعرب قبل از اسلام منطقه شمالی جزیره العرب از بعد فرهنگی و جغرافیـایی تفـاوت هـایی بـا منـاطق مرکـزی و جنوبی داشت .
موقعیت استراتژی شمال جزیره العـرب سـبب شـد کـه ایران و روم به این منطقه نفوذ کرده و هر یک به تقویـت دولـت هـای عـرب حـامی خـود ١ ابن هشام ، همان ، ج١، ص ٨٥.
٢ این نوع سیادت در دیگر حاکمان حیره نیز دیده می شد که نشـان دهنـدة پایبنـدی آن هـا بـه سنت های عربی و وابستگی قبیله ای است .