چکیده:
یکی از مسائلی که در بحث سعادت قابل طرح است ، این است که آیا عوامل متعددی در تحقق سعادت دخالت دارند، یا حصول سعادت وابسته به یک عامل است و اگر عوامل دیگری مطرح میشود، به منزله مقدمه برای تحقق آن عامل اصلی هستند. این دو تفسیر از سعادت ، امروزه با عنوان «غایت جامع » و «غایت غالب » مطرح میشود و اندیشمندان میکوشند عوامل دخیل در سعادت را ــ براساس میزان اثرگذاری آن ها در تحقق سعادت ـ تحلیل کنند. در نوشتار حاضر و در پاسخ به این مسئله براساس فلسفه ابن سینا، میبینیم که ابن سینا سعادت انسانی را برمبنای حصول کمال قوای نفسانی انسان توضیح میدهد و میگوید نفس ، کمالی از جهت ذات دارد که عبارت است از ادراک عقلی، و کمالی از جهت ارتباط با بدن دارد که مقصود از آن اکتساب هیئت استیلایی بر بدن و به دست آوردن فضایل اخلاقی است ؛ اما ابن سینا انجام فضایل اخلاقی را مقدمه ای برای ادراک عقلی میداند و سعادت نهایی نفس را در اتصال به عقل فعال و ادراک عقلی معرفی میکند؛ ازهمین روست که او درک لذت کامل ناشی از سعادت حقیقی را منوط به مفارقت نفس از بدن میانگارد و تحقق آن را در نشئه آخرت میسر میداند. بدین ترتیب ، میتوان گفت ابن سینا سعادت را به عنوان غایت غالب تبیین میکند.
خلاصه ماشینی:
در نوشتار حاضر و در پاسخ به این مسئله براساس فلسفه ابن سینا، میبینیم که ابن سینا سعادت انسانی را برمبنای حصول کمال قوای نفسانی انسان توضیح میدهد و میگوید نفس ، کمالی از جهت ذات دارد که عبارت است از ادراک عقلی، و کمالی از جهت ارتباط با بدن دارد که مقصود از آن اکتساب هیئت استیلایی بر بدن و به دست آوردن فضایل اخلاقی است ؛ اما ابن سینا انجام فضایل اخلاقی را مقدمه ای برای ادراک عقلی میداند و سعادت نهایی نفس را در اتصال به عقل فعال و ادراک عقلی معرفی میکند؛ ازهمین روست که او درک لذت کامل ناشی از سعادت حقیقی را منوط به مفارقت نفس از بدن میانگارد و تحقق آن را در نشئه آخرت میسر میداند.
وی معتقد بود که دیدگاه ارسطو را درباره سعادت به دو صورت میتوان تفسیر کرد: اگر قائل باشیم که فعالیت نظری (تأمل ) و فعالیت عملی (اخلاق )، هردو، به صورت مستقل دارای ارزش و سازنده سعادت اند، «غایت جامع »٢ مورد نظر ماست ؛ اما اگر سعادت را فقط ناشی از تأمل بدانیم و معتقد باشیم هر چیز دیگری اگر ارزشی داشته باشد، در مرتبه ای پایین تر از تأمل قرار دارد و به منزله مقدمه برای تأمل است ، قائل به «غایت غالب »٣ شده ایم (٢٨٠.
بدین ترتیب ، طبق تعریف پیش گفته از غایت غالب ، از نظر ابن سینا فقط یک چیز است که مایه ایجاد سعادت میشود و آن عبارت از کمال عقل نظری است ، و فضایل اخلاقی و کمال عقل عملی، مقدمه یا وسیله ای است که ما را به آن مؤلفه واحد میرساند و خود شایسته عنوان سعادت نیست .