چکیده:
ائمه اطهار(ع ) مفسران راستین قرآن کریم هستند. آنچه امام معصوم دربارة قرآن تفسـیر مینماید، همان سخن قرآن است ؛ چراکه آنان قرآن ناطق انـد وعلـم تفسـیر آن را از رسـول خدا(ص ) اخذ کرده اند. از آنجا که آن بزرگواران داناترین این افراد به معارف قـرآن بعـد از آن حضرت (ص ) میباشند، در این تحقیق بر آن شدیم تا به روایات امام باقر(ع ) در باب ایـن علـوم بپردازیم . مقاله حاضر گونه ها و روش های تفسیری امام باقر(ع ) را بررسی کرده است و نتیجـه میگیرد که امام (ع ) در سخنان خود، بسته به ظرفیت و فضای حاکم ، به روش های گونـاگون ، از جمله علوم قرآنی، تفسیر قرآن با قرآن ، تفسـیر قـرآن بـا سـنت ، جـری و تطبیـق ، بیـان تمثیل های قرآنی، بیان باطن و ظـاهر قـرآن ، زدودن شـبهات ، بیـان مصـداقی آیـات و بعـد تربیتی و... از معارف قرآن را تبیین فرموده است .
خلاصه ماشینی:
از این رو، دربارة امام بـاقر(ع ) گفتـه شده است : «و لم یظهر عن أحد من ولد الحسن و الحسین (ع ) من علم الدین و الآثار و السنن و علـم القرآن و السیرة و فنون الآداب ما ظهـر عـن أبـی جعفـر(ع ): و بـرای هـیچ یـک از فرزنـدان حسـن و حسین (ع ) از علم دین ، آثار، سنت ، علم قرآن ، سیره و فنون ادبی، ماننـد آنچـه کـه بـرای ابـیجعفـر نمایان شد، آشکار نشده است » (ابن شهر آشوب ، ١٣٧٩ق .
(355 ١ـ٣) ممنوعیت تفسیر به رأی امام باقر(ع ) دربارة ممنوعیت تفسیر به رأی میفرماید: «ما علمتم فقولوا و ما لم تعلموا فقولوا الله أعلم إن الرجل لینتزع الآیۀ من القرآن یخر فیها أبعد ما بین السماء و الأرض : آنچه را که مـیدانیـد، بگویید، ولی آنچه را که نمی دانید، پس بگویید خدا دانـاتر اسـت ؛ چراکـه انسـان گـاهی بـه آیـه ای استشهادی میکند و آنگاه آن را از (معنای خود) به شدت دور میکند» (برقی، ١٣٧١ق .
ب ) سورة نحل محمدبن مسلم از امام محمد باقر(ع ) روایت کرده است که فرمود: «هر کس سورة نحل را در هـر ماه تلاوت کند، از قرض در این دنیا و هفتاد نوع بلا کـه سـبکترین آنهـا دیـوانگی، جـذام و پیسـی میباشد، در امان خواهد بود و در بهشت عدن که جایگاه میانی بهشت اسـت ، مقـام خواهـد کـرد» (صــدوق ، ١٤٠٦ق .
الف ) امام باقر در تفسیر آیۀ إن الذین یأکلون أموال الیتـامی ظلمـا إنمـا یـأکلون فـی بطونهم نارا وسیصلون سعیرا: کسانی که اموال یتیمان را به ظلم و ستم میخورند، (در حقیقت ،) تنها آتش میخورند و به زودی در شعله های آتش (دوزخ ) میسـوزند (النسـاء/١٠)، بـه حـدیثی از پیامبر استناد کرده است (بحرانی، ١٤١٦ق .