چکیده:
فرهنگ شامل عقاید و ارزشها و احساسات است. نظامهای فرهنگی از سویی محصول اعمال و باورهای انسانی متعددیاند و از سویی دیگر، در ابعاد مختلف، اعمال و باورهای انسانی را محدود میکنند. سیاست از مهمترین حوزههایی است که فرهنگ نقشی تعیینکننده در آن دارد. میتوان در قالب مفهوم فرهنگ سیاسی، تاثیرات دیرپای عوامل فرهنگی بر مواضع و جهتگیریهای سیاسی را مورد مطالعه قرار داد. این مقاله درصدد بررسی فرهنگ سیاسی علمای سنتی دوران مشروطه بهعنوان جریان سیاسی مستقل است. در مطالعات انجامپذیرفته، کمتر بهطور مستقل به این جریان سیاسی پرداخته شده است و مواضع این جریان غالبا ذیل جریان طرفدار شیخ فضلالله نوری بررسی شدهاند. آثار مکتوب معدودی از نویسندگان متعلق به این جریان در دست است. دو رسالة مشهور متعلق به این جریان، «دلایل براهین الفرقان فی بطلان قوانین نواسخ محکمات القرآن» نوشتة شیخابوالحسن نجفیمرندی دولتآبادی و «کشفالمراد من المشروطه و الاستبداد» نوشتة محمدحسینبنعلیاکبر تبریزی هستند. در تدوین چارچوب مفهومی این پژوهش، از الگویی ترکیبی با محوریت دیدگاههای گابریل آلموند و جی. بینگهام پاول استفاده شده است. در تکمیل این الگو از دستاوردهای صاحبنظرانی چون وربا و لوسین پای و رونالد اینگلهارت و ولزل و ... نیز استفاده شده است. روش تحقیق این پژوهش تحلیل محتوای مضمونی است و در مراحل مختلف طبقهبندی مضامین، از تکنیکهای کدگذاری باز و محوری استفاده شده است. بررسی آثار مذکور بر مبنای چارچوب مفهومی تدوینشده، حاکی از آن است که الگوی واحدی از فرهنگ سیاسی، در ابعاد و مولفههای مختلف، بر دو اثر حاکم است. میتوان گفت مبنای ارزشی هر دو نویسنده، «اقتداری»؛ بهلحاظ ظرفیتهای فرهنگی و سیاسی، رویکرد آنها «انحصارگرایانه»؛ و موضع سیاسی هر دو نویسنده نسبت به وضعیت نظام سیاسی در دوران مشروطه «اعتراضی» است.
The culture is consisted of beliefs, values and emotions. On the one hand, cultural systems are products of variety of human beliefs and acts. On the other hand, these cultural systems constrain other beliefs and acts in several domains. Politics is one of the most important domains in which culture plays a determinative role. Durable influences of cultural factors on political positions and orientations can be studied in the framework of the concept of political culture. It is tried in this article to investigate the political culture of "traditional ulama" as an independent political stream. There are a few works that consider this political stream independently and in most of the cases, positions of this stream are considered in relation to Sheykh Fazlolah Nouri’s advocates. The written works which belong to this stream are so scant. In this article, two booklets of this stream are scrutinized which belong to Shekh Abolhasan Najafi Marandi and Mohammadhossein Tabrizi, intellectual elites of the stream. The conceptual framework which is used in this investigation is based on a pattern synthetized of Gabriel Almond and Bingham Powell’s work. Other works which some parts of their consequences are incorporated in this pattern are Lucian Pye, Ronald Inglehart and Christian Welzel’s works. The method used in this research is thematic content analysis which integrates the qualitative considerations along quantitative. Open and axial coding technics are applied in different levels of investigation. The results shows that similar pattern of political culture is dominant on both considered booklets. It is followed that value foundation of both intellectuals is “authoritarian”; in terms of political and cultural capacities, they are “monopolistic”; and the item of their political position is “protesting”.
خلاصه ماشینی:
چارچوب مفهومی برای تجزیه و تحلیل منابع نخبگان مورد نظر ابعاد سیاسی کلیت نظام نخبگان سیاست ها و وضع سیاسی مولفه ها سیاسی سیاسی برنامه ها مردم دموکراتیک ١ ٩ ١٧ ٢٥ انتظارات ارزشی اقتدارگرایانه ٢ ١٠ ١٨ ٢٦ دموکراتیک انطباق ٣ ١١ ١٩ ٢٧ شناخت (مشارکتی ) عدم انطباق ٤ ١٢ ٢٠ ٢٨ و انطباق ٥ ١٣ ٢١ ٢٩ آگاهی اقتداری عدم انطباق ٦ ١٤ ٢٢ ٣٠ مثبت ٧ ١٥ ٢٣ ٣١ احساسات منفی ٨ ١٦ ٢٤ ٣٢ سوالات تحقیق اکنون میتوان سؤالات دقیق تری را مطرح کرد، که برای هر کدام از نخبگان مورد بررسی باید پاسخ داده شود: - علمای سنتی دوران قاجار دارای چه نوع فرهنگ سیاسی بوده اند؟ - انتظارات ارزشی علمای سنتی درباره نظام سیاسی آرمانی (و ابعاد چهارگانه آن ) اقتدارگراست یا مشارکتی؟ - شناخت و آگاهی آنان از نظام سیاسی موجود (و ابعاد چهارگانه آن )، بسته به مبنای ارزشی آن ها (اقتداری یا مشارکتی)، انطباقی است یا دلالت بر عدم انطباق وضعیت نظام سیاسی با انتظارات ارزشی آرمانی آن هاست ؟ - احساسات این گروه از علماء نسبت به نظام سیاسی موجود (و ابعاد چهارگانه آن ) مثبت بود یا منفی؟ روش تحقیق در این پژوهش ، از روش تحلیل محتوای مضمونی برای استخراج مضامین دال بر فرهنگ سیاسی در نوشته های نخبگان دوران مشروطه استفاده گردید.