چکیده:
خداوند متعال ابراهیم خلیل (ع ) را ماموریت برافراشتن دیوارهای کعبه و گشـودن اولـین خانه همگانی و بزرگ ترین منبر جهانی در نقطـه ای دور از هیاهوهـای تمـدنی منـاطق بین النهرین و شام و مصر داد. آن «بیت خدا» و «خانه همگانی»، ذخیره ای برای آیندة دیانت و فرهنگ و معنویت بشر بود و بعدها هسته شهری شد که خود، «مادر شـهرها» نام گرفت . پیامبر(ص ) سیزده سال در این شهر که زمینـی سـخته و سـوزان و مردمـانی سرسخت و خشن داشت ، دعوت و استقامت کرد اما آزارهای دشمنان و مخالفـان ، او را وادار به ترک مکه و درآمدن به مدینـه کـرد. او در مدینـه توانسـت دعـوت خـویش را بگسترد، میان مهاجر و انصار، پیمان برادری پدید آورد و با قبایل جزیرةالعرب و سـران کشورهای مهم جهـان ایجـاد ارتبـاط و مکاتبـه کنـد و در نهایـت ، تصـویری جـامع و منشوری از مدنیت مبتنی بر اخلاق و عدالت و معنویت به دست دهد. اجـزای سـیمای مدینه را در سوره های مختلف قرآن ، به خصوص سوره های مکی میتوان یافت و از بـین سوره ها، سورة حجرات تصویر رسایی از طرح مدینه نبوی به ما ارائه میدهد. حال اگـر این سوره را کنار سورة فتح قرار دهیم ، به مقایسه ای دست خـواهیم یافـت کـه مبـین انتقال از جاهلیت مکه به فضای مدنیت مدینه و نشانگر عمق کوشش آخرین فرسـتادة الهی برای عائله انسانی است .
خلاصه ماشینی:
حال اگـر این سوره را کنار سورة فتح قرار دهیم ، به مقایسه ای دست خـواهیم یافـت کـه مبـین انتقال از جاهلیت مکه به فضای مدنیت مدینه و نشانگر عمق کوشش آخرین فرسـتادة الهی برای عائلۀ انسانی است .
محمد(ص ) به یثرب - که پس از مهاجرت او «مدینۀالنبـی» نـام گرفـت - آمـد، در آن مأوی گزید و بنابر اقبال و استقبال عام ، زعیم این شهر شد و طی ده سال با وجود همـۀ موانعی که همچنان پشت پردة نفاق جاهلیت عربی و کید و دسیسه های یهود نهفته بـود و شرح آن ها در سوره هایی همچون احزاب و حشر آمده است ، در سایۀ زعامت خود و بـا تزکیه و تعلیم کتاب و حکمت ، سیمایی ارجمند از این شهر و مدنیت و فضایل آن عرضه کرد.
٥. داستان «انتقال » در آینۀ دو سوره از قرآن قرآن از شهر خدا یا شهر پیامبر به معانی در و دیوار شهر سخن نمـیگویـد بلکـه سـخن قرآن از مدینه و شهر، به سبب آرمان هایی است که آن شهر یا شهرها را بـه مـدد وجـود خانۀ خود ـ و برتر از آن ، به برکت وجود آخرین فرستاده اش ـ برای صدور [آن آرمان هـا] به دنیا به هم میرساند.
سوره حجرات ملک و مکنت رسول اکرم (ص ) ، بسیار مورد حسد و غضب بنی امیه از یکسو و یهود و منافقان از سوی دیگر در هر دو شهر مکه و مدینه بود [نساء: ٥١-٥٤] امام صادق (ع ) پیامبر(ص ) و اهل بیت (ع ) را «محسودان » مورد اشارة این آیه میشمرد.