چکیده:
با توجه به طبیب ، عارف و شاعر بودن عطار نیشابوری این فرض چندان بعید نیست که او در منظومه رمزی- تمثیلی اش، منطق الطیر، توانسته باشد بر پایه تجارب بیرونی و سلوک درونی ، دیدگاهی شرقی در باب رشد شخصیت و سلامت روانی انسان عرضه کرده باشد. هدف از پژوهش حاضر، واکاوی پرداخت های ادبی - عرفانی عطار از روی گونه های شخصیت درونگرا و برونگرا بنا بر نظام تحلیلی یونگ و پیروانش است . بنا بر نتایج این پژوهش ، عطار برای درمان ناهنجاریهای روحی مردم در جامعه آشفته اش، از تجربه عرفانی متناسب با ظرفیت های وجودی افراد و گروههای اجتماع بهره برده است و چگونگی کمالیابی گونه های افراد را به فراخور صفات و موانع شخصیتی شایعشان تبیین کرده است . عطار در این پیشنهاد عرفانی و درمانگرانه افزون بر تبیین کهن الگویی کمال و سلامت فردی از طریق کنار زدن سایه و گذر از آنیما، تفرد روحی را در گرو زدودن صورتکهای مرسوم می نهد. سرانجام خصایص برونگرایانه و درونگرایانه افراد در چنان پی رنگ اسطورهای-کهن الگویی و تجربه معرفتی مضمحل می شود.
خلاصه ماشینی:
ک. عطار نیشابوری ١٣٨٥: مقدمه ) شباهت این روایت ها با دیگر نمونه های سلوک معنوی و معراجنامه ها در غرب و شرق با اندک تفاوتهایی ، خود گواهی بر ویژگی کهن الگویی آنها است که بنا بر نظر کارل گوستاو یونگ برآمده از ناخودآگاهی جمعی بشر بوده است .
هدف از این نوشتار، طرح دیدگاه عطار در منطق الطیر درباره فرایند فردیت ، رشد شخصیت و در نهایت سلامت روانی است که از طریق شخصیت پردازی داستان و بر پایه گفت وگو، کنش و انگیزش پرندگان گرد آمده است ، سرانجام تلاش می کند تحلیل نظاممندی از اجزای سازنده اثر در کهن الگوی فردیت و خویشتن به دست دهد.
همچنین در این جا نظری به روانکاوی مؤلف و نقد اجتماعی اثر می اندازیم که از طریق تحلیل گونه های شخصیتی پرندگان در ارتباط با اوضاع روزگار و بر پایه تحلیل رشد شخصیت و روانشناسی سلامتی که یونگ و دیگر پیروانش مطرح کردهاند، انجام می پذیرد.
(ساموئلز١٩٩٩: ٦٩) در حوزه نقد عملی و تحلیل محتوای ک ی فی ، کاری ناظر بر مسئله و به طور مشخص بر پایه منظومه منطق الطیر عطار انجام نگرفته است ؛ مگر برخی از مطالب مرتبط با موضوع؛ از آن جمله بهجت السادات حجازی در کتاب طبیبان جان با اشارههایی به نقش هدهد به عنوان پیر طریقت ، از بهنجاری و نابهنجاری های روانی پرندگان بحث کرده است .