چکیده:
این پژوهش ، ناظر بر این نکته تاریخی که عارفان صاحب قلم به اقتضای زمانه خود و در برابر رقیبان متشرع، درصدد اثبات این مدعا برآمدهاند که معارف صوفیه با مفاد کتاب و سنت ، پیوندی راستین داشته است ، با بررسی بیش از بیست اثر عرفانی نشان می دهد که در بسیاری موارد، ترکیبی از دو نوع انگیزه فردی (از قبیل گونه ای الهام، ذکر یار، اجابت حضرت رسول، نذر و الزام خویش ، حفظ نام و یادگاری، جلب شفاعت نیکان و...) و اجتماعی (از قبیل هدایت ورزی، نگرانی از زوال این معرفت ، اتمام حجت بر بطالان، تقویت دل نوسالکان، مقابله با مدعیان عرفان، اصرار مریدان، عدم فهم کتب تازی و...)، مولفان عارف را به نگارش واداشته است . سنت رایج در میان عارفان، این بوده است که اصرار مریدان زمینه های لازم را برای قرار گرفتن در موقعیت الهام و دریافت اشارات ربانی ، فراهم می آورده است .
خلاصه ماشینی:
انگیزه های عارفان برای نگارش دکترمحمدرضا موحدی * - دکتر بهاءالدین اسکندری - سلمان رحیمی دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم ـ دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم ـ دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی چکیده این پژوهش ، ناظر بر این نکته تاریخی که عارفان صاحب قلم به اقتضای زمانه خود و در برابر رقیبان متشرع، درصدد اثبات این مدعا برآمدهاند که معارف صوفیه با مفاد کتاب و سنت ، پیوندی راستین داشته است ، با بررسی بیش از بیست اثر عرفانی نشان می دهد که در بسیاری موارد، ترکیبی از دو نوع انگیزه فردی (از قبیل گونه ای الهام، ذکر یار، اجابت حضرت رسول، نذر و الزام خویش ، حفظ نام و یادگاری، جلب شفاعت نیکان و...
اما آیا این گونه انگیزهها همواره به تفکیک، مجال ظهور یافته اند، یا نمونه هایی از تلفیق انگیزههای فردی و اجتماعی را نیز می توان یافت ؟ نخستین اظهار نظرها درباره موجبات خلق اثر شاعرانه و عارفانه ، اگرچه مستقیما به موضوع ادبیات عرفانی مربوط نیست ، گفتار افلاطون است در باب شعر که آن را ناشی از الهام شاعری می دانست و چون چندان رضایتی از تخیل شاعرانه نداشت ، برای چنین الهامی از تعبیر جنون الهی بهره می جست .