چکیده:
تعلیق، مفهومی است که مرزهای آن از سطح مفهوم بودگی و شناختی صرف فراتر میرود و از حوزة نظری، به سوی حوزههای عملی با ساز و کارهایی موثر، متمایل است. تحدید این موضوع به زمینههای نظری صرف، آن را به یک موضوع منفعل، همچون بینهایت موضوع دیگر که در موقعیت انفعالی بازشناسی یا بازسازی قرار دارند، تبدیل میکند. البته، این ویژگی کاربردی و عملی، منجر به نادیده گرفتن جنبههای مفهومی تعلیق نمیشود؛ زیرا هر عملی، هر چند جنبههای شناختی آن طبیعی و ناپیدا شده باشند، به ناگزیر، مبتنی بر زمینههای نظری است. بر این اساس، در این نوشتار، نخست، به طور فشرده، جنبهها و زمینههای نظری این مفهوم بازکاوی شده است و سپس، سوره نبا، به عنوان نمونهای عملی تحلیل شده است. نگارندگان بر این باورند که متن قرآن کریم، یکی از بهترین گزینههای پژوهش در این زمینه است و قویترین و در عین حال، موجزترین جلوههای تعلیق در این متن وجود دارد. تعلیق در سوره نبا، به گونهای چند لایه و متراکم، متن را از شیوههای خطی معمول روایی جدا ساخته است و با ایجاد احساس شگفتی و ابهام و سرگردانی و انتظار و نیز با برانگیختن پرسشهای ضمنی پیاپی، هر آنچه را لازمه یک اثر بزرگ ادبی است، در یک ساختار منسجم و در عین حال پیچیده و غیر قابل پیشبینی، فراهم آورده است.
خلاصه ماشینی:
تعلیق در سورۀ نبأ، به گونهای چند لایه و متراکم، متن را از شیوههای خطی معمول روایی جدا ساخته است و با ایجاد احساس شگفتی و ابهام و سرگردانی و انتظار و نیز با برانگیختن پرسشهای ضمنی پیاپی، هر آنچه را لازمۀ یک اثر بزرگ ادبی است، در یک ساختار منسجم و در عین حال پیچیده و غیر قابل پیشبینی، فراهم آورده است.
این وضعیت میتواند خواننده را با یک ساختار غنی تعلیقی پیوند بدهد و پرسشهایی از این دست در ذهن او مطرح شود: آیا فلان اتفاق خواهد افتاد؟ چگونه ممکن است شخصیتهای داستانی از آن اتفاق که - Structuring - Ryan - Richard Gerrig - Noël Carroll - Victor Nell هنوز نیفتاده است، آگاه شوند؟ اگر آن شخصیتها از آن اتفاق آگاه شوند، واکنش آنها چگونه خواهد بود؟ و ...
د) در راز این پرسش در تقدیر قرار میگیرد که فلان شخصیت در مرحلة بعدی چه خواهد یافت؟ در تعلیق پرسیده میشود که چه اتفاقی ممکن است برای (یا مربوط به) آن شخصیت روی بدهد؟ البته چنان که اشاره شد، تقاطعهای زیادی این دو مفهوم را به هم پیوند میدهد و به همین سبب است که یک داستان هیجانانگیز میتواند در بطن خود رازی مرکزی داشته باشد و از سوی دیگر، یک راز میتواند شماری از تعلیقها را در خود بگنجاند.
«ریان»، در یک تقسیمبندی، میان چند نوع تعلیق تمایز قائل شده است: نخست what suspense یا تعلیق مبتنی بر پرسش «چه؟» در این نوع از تعلیق، خواننده، به نوعی، نسبت به تقدیر یک شخصیت یا حتی گروهی از شخصیتها، درگیری عاطفی پیدا میکند و آرزوی سرانجامی خوش برای او یا آنها دارد.