چکیده:
کلام امامیه به لحاظ تاریخی در مدرسههای مختلف قابل بررسی است. تا سده پنجم هجری دو مدرسه کلامی قم و بغداد در جامعه شیعی مطرح بودند که به مرور زمان مدرسه بغداد به قرائت رسمی تشیع در محافل علمی بدل شد. پس از درگذشت شیخ طوسی، بسیاری از شاگردان وی و سید مرتضی به منطقه ری مهاجرت کردند و زمینه را برای پیدایش یک مدرسه کلامی جدید فراهم ساختند. متکلمان ری را در سه طبقه میتوان بررسی کرد که تفاوت آرای کلامی آنان با مدرسه بغداد در نسل اخیر آنان کاملا محسوس است. تأکید بر مسئله امامت همانند مدرسه بغداد و تعامل فکری با اندیشمندان متأخر معتزلی از شاخصههای این مدرسه کلامی است.
خلاصه ماشینی:
پس از درگذشت شیخ طوسی فرزند وی حسن بن محمد معروف به ابو علی طوسی و ابن الشیخ بر جای پدر نشست، اما با توجه به پراکندگی هسته اصلی متکلمان، این مدرسه هیچ گاه رونق از دست رفته خود را باز نیافت.
سرآغاز (طبقه اول) معرفی تاریخ دقیقی از تأسیس مدرسه کلامی امری دشوار است، اما با توجه به قرائن و شواهد موجود به احتمال زیاد پس از درگذشت شیخ طوسی و در زمان حیات فرزندش ابو علی هسته اولیه این مدرسه شکل گرفته است.
عماد الدین طبری آملی از عالمان ری در بشارة المصطفی بارها از ابن بابویه نقل روایت کرده که در بسیاری از آنان، تاریخ و مکان سماع حدیث نیز گزارش شده است.
با توجه به عبارت منتجب الدین که وی را «فقیه الاصحاب بالری» میداند و نیز با توجه به گزارشنشدن آثاری کلامی، نمیتوان او را از متکلمان و بنیانگذاران مدرسه کلامی ری دانست (منتجب الدین، 1422: 75)؛ هرچند قرائت تمامی تألیفات شیخ طوسی بر وی و حضور او در ری میتواند شاهدی بر انتقال میراث کلامی بغداد به ری باشد، چنانکه منتجب الدین در این باره میگوید: تمامی شاگردان از سادات و عالمان نزد وی تعلیم یافتهاند (همان).
گزارشی از متکلمبودن طبری و یا اثری کلامی از او در دست نیست و تنها برخی از مشایخ او مانند حسن بن حسین بن بابویه و ابو علی طوسی از متکلمان امامیه و از شاگردان بزرگان مدرسه کلامی بغداد بودهاند که این خود میتواند شاهدی بر متکلمبودن طبری باشد.