چکیده:
پژوهش حاضر تحت عنوان «عوامل سبب ساز واگرایی در روابط ایران و عربستان با تاکید بر فاجعه منا» میباشد که به صورت توصیفی–تحلیلی پس از بررسی عوامل واگرایی در روابط ایران و عربستان به تبیین فاجعه مصیبت بار منا می پردازد. چرا که ایران با توجه به موقعیت حساس ژئوپلیتیکی خود و داعیه های ایدئولوژیکی برآمده از انقلاب و رهبری جهان شیعه و ام القری سیاسی بودن، و عربستان به دلیل وجود اماکن مقدسه در سرزمین خود و ام القری معنوی بودن جهان اسلام، از جمله کشورهایی هستند که می توانند در کانون رهبری این منطقه قرار گیرند. اما وجود اختلاف ها و دیدگاههای متعارض میان این دو کشور می تواند سبب ساز واگرایی در روابط ایران و عربستان گردد. فرض این پژوهش بر این پایه استوار است که وجود پاره ای شکاف های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و ... درون کشورهای ایران و عربستان سبب واگرایی میان این دو کشور میباشد. اما یافته ها حاکی از آن است که وجود عواملی همچون: تعارضات ایدئولوژیک–فرهنگی، رقابت بر سر رهبری جهان اسلام، برداشت های متفاوت از حاکمیت دین، قدرت و عدالت و ... سبب ساز واگرایی میان دو کشور ایران و عربستان شد و در نتیجه منجر به فاجعه مصیبت بار منا گردیده است.
خلاصه ماشینی:
اگر چه روابط ایران و عربستان به عنوان دو کشور مهم و تأثیرگذار در منطقه به روند تحکیم و توسعه منافع ملی کشورهای منطقه کمک و باعث پایان بخشیدن تدریجی حضور قدرت های بیگانه و کاهش روند مسابقه تسلیحاتی شده و با تعامل مستمر می توانند ضمن حل و فصل اختلافات موجود در منطقه، به عنوان دو وزنه سنگین و با نفوذ در منطقه و جهان اسلام، در جهت برآورده ساختن مسائل آرمانی جهان اسلام گام بردارند، اما همواره میان دو کشور حالتی از واگرایی و تضاد به چشم خورده است.
ایران و عربستان که قبل از انقلاب اسلامی ایران با توجه به دکترین نیکسون نقش دو ستون سیاست های ایالات متحده امریکا را در منطقه خاورمیانه داشتند، پس از انقلاب اسلامی در ایران به سرعت به عنوان دو رقیب جدی در زمینه های سیاسی و مذهبی با یکدیگر به رقابت و حتی مقابله پرداخته اند و همین امر سبب ساز نه تنها واگرایی این دو کشور بلکه باعث صف آرایی کشورهای دیگر منطقه که به نوعی از سیاست های آن ها پیروی می کردند، گردیده است.
اما چنانچه رقابت دو کشور شیعه – فارس بر سر رهبری منطقه و جهان اسلام را به این تفاوت ها اضافه کنیم، خواهیم دید که امکان همکاری این دو کشور به نحوی قابل توجه کاهش می یابد و حتی پیش از انقلاب اسلامی در ایران نیز، روابط پادشاهی عربستان و ایران بسیار مسئله دار بوده است.