چکیده:
مطالعات باستانشناسی ترکمنستان از سال ٤٠٩١.م در آنو آغاز شد و پس از آن به دنبال بررسی و کاوش زیستگاههای کهن دیگر در جنوب ترکمنستان و نواحی شمال و شمال شرق ایران مشخص شد که تپههای باستانی آنو که از دورة نوسنگی تا دورة آهن زیستگاه جوامع یکجانشین و کشاورز بوده، در ابتدا توسط قبایلی از مرکز ایران مورد سکونت قرار گرفته و بعدها ساکنان آنو که از پدیدههای جدید تکنولوژی و فرهنگی برخوردار بودهاند توانستهاند در تعامل با اقوام دیگر در پیشرفتهای صنعتی و فرهنگی تاثیرگذار باشند و در عین حال از مهارتها و نوآوریهای دیگران نیز برخوردار شوند. برخی، ساکنان پیش از تاریخ آنو را اجداد پارتها پنداشتهاند و این فرضیه نزدیک به واقعیّت است زیرا تقریبا همة پژوهشگران تاریخ ایران، خراسان را خاستگاه پارتیان میدانند و آنو نیز تا سال ٩٩٢١ ﻫ . ق همواره جزیی از خراسان بوده است.
خلاصه ماشینی:
م در آنو آغاز شد و پس از آن به دنبال بررسی و کاوش زیستگاههای کهن دیگر در جنوب ترکمنستان و نواحی شمال و شمال شرق ایران مشخص شد که تپههای باستانی آنو که از دورة نوسنگی تا دورة آهن زیستگاه جوامع یکجانشین و کشاورز بوده، در ابتدا توسط قبایلی از مرکز ایران مورد سکونت قرار گرفته و بعدها ساکنان آنو که از پدیدههای جدید تکنولوژی و فرهنگی برخوردار بودهاند توانستهاند در تعامل با اقوام دیگر در پیشرفتهای صنعتی و فرهنگی تأثیرگذار باشند و در عین حال از مهارتها و نوآوریهای دیگران نیز برخوردار شوند.
قدیمیترین یافتهها حاکی از آنست که پس از نخستین مرحلة سکونت در آنو و هم زمان با تشکیل لایة آنو I گروههایی از قبایل ساکن در مرکز ایران به واحههای ترکمنستان وارد شدند و با خود پدیدههای جدید تکنولوژی و فرهنگی از جمله فلزگری را وارد منطقه کردند اما خیلی زود در فرهنگ قبایلی که از جیتون آمده بودند مستحیل شدند (ماسون، همان: ٢١٢ـ٢١١).
(رجوع شود به تصویر صفحه) جایگاه آنو در نقشة پراکندگی مراکز استقرار دورة برنز (ملک شهمیزادی، ١٣٧٤) فرهنگ مهاجرین شاخة غربی گویا در این دوران بخش شرقی ایران امروز را تحت تأثیر قرار داده است، زیرا سفال پرنقش چند رنگ آنو و نمازگاه به فراوانی در دشت درگز، دشت مشهد و کنارة هریرود مشاهده میشود.
جایگاه این فرهنگ علاوه بر آنو و نمازگاه در خاپوزتپه، اطراف تجن و حاشیة جنوبی ترکمنستان و دشت درگز، شیروان اطراف گرگان و تپهحصار دامغان مشاهده شده است (مجیدزاده، همان: ٦).
ا، (۱۳۷۴)، «دوران برنز در ایران و افغانستان»، تاریخ تمدنهای آسیای مرکزی، ترجمه صادق ملکشهمیرزادی، تهران، مؤسسة چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.