چکیده:
از مهمترین اهداف بعثت انبیای الهی تعلیموتربیت انسان است. واپسین فرستاده الهی نیز از این قاعده جدا نبوده؛ ازاینرو، بخش بسیار مهمی از آموزههای اسلام به این امر اختصاص یافته است. افزونبراین، پیامبر اسلام$ در طول دوره کوتاه بعد از بعثت توانسته جامعه ناآشنا با هرنوع تمدنی را به جامعه متمدن و پیشرو تبدیل کند. بیگمان برآوردن چنین فرایندی نیازمند در اختیار داشتن روش یا روشهای منسجم و هدفمند برای تربیت آحاد جامعه بوده است. بااینبیان، پرسش اصلی این نوشتار آن است که چه روش یا روشهایی در سخن و سیره رسول مکرم اسلام$ برای تحقق امر تربیت افراد وجود داشته که توانسته تحول فوق را بهوجود آورد؟ یکی از راهکارهای دستیابی به پاسخ این پرسش، بازخوانی روایات و رفتارهای صادر شده از آن حضرت است؛ امری که نوشتار فرارو با استفاده از روش توصیفیـتحلیلی در صدد تحقق آن برآمده است. نتایج این مقاله اعلام میدارد که پیامبر اکرم$ از روشهای گوناگونی مانند روشهای تشویق و ترهیب، مبارزه با قشریگری و... برای برآورده شدن فرایند تربیت استفاده نمودهاند.
خلاصه ماشینی:
بااینبیان، پرسش اصلی این نوشتار آن است که چه روش یا روشهایی در سخن و سیرۀ رسول مکرم اسلام$ برای تحقق امر تربیت افراد وجود داشته که توانسته تحول فوق را بهوجود آورد؟ یکی از راهکارهای دستیابی به پاسخ این پرسش، بازخوانی روایات و رفتارهای صادر شده از آن حضرت است؛ امری که نوشتار فرارو با استفاده از روش توصیفیـتحلیلی در صدد تحقق آن برآمده است.
» افزونبراین یاران خویش را نیز از هرگونه انحراف و بدفهمی دینی که به بیکاری یا عدم کار مفید منجر شود برحذر میداشتند؛ درهمینراستا، شیخ حر عاملی نقل میکند: هنگامی که آیۀ شریفۀ «من یتق الله یجعل له مخرجا *و یرزقه من حیث لا یحتسب(طلاق: 2و3)؛ و هرکسی از خدا بترسد، خداوند راه نجاتی برایش قرار میدهد* و از جایی که گمان نمیبرد به او روزی میرساند» نازل شد، عدهای از اصحاب دست از کار کشیدند و این آیه مستمسک نوعی انحراف و زهدنمایی شد، پیامبر اکرم$ آنها را سرزنش کرد و فرمودند: «إنه من فعل ذلک لم یستجب له علیکم بالطلب(حر عاملی، 1409: 28؛ مکارم شیرازی،1374: 238)؛ کسی که چنین کند، دعای او مستجاب نمیشود و مشمول رحمت خدا نیست.
با این بیان میتوان ادعا کرد که یکی از روشهای غیرمستقیم تربیتی در سیرۀ حضرت محمد$ تشویق و توجه دادن متربیان به کار، تلاش و پشتکار است.
کاربست این عنصر در سیره و سخن حضرت رسول$ افزون برنمونههای گفتۀ شده، موارد گوناگونی را دربر میگیرد که با جمعبندی آنها میتوان ادعا کرد که استفاده از انذار و تبشیر، تشویق و ترهیب میتواند از روشهایی باشد که در سیرۀ تربیت نبوی به نحوی شایسته مورد استفاده قرار گرفته است.
همۀ این موارد و نمونههای دیگر ازایندست بیانگر این نکتهاند که در سیرۀ تربیتی پیامبر$ از روش مبارزه با قشریگری در فرایند تعلیموتربیت استفاده شده است.