چکیده:
نیشابور شهری است با تمدن چند هزار ساله که غنای تمدن و فرهنگ آن مایه مباهات و غرور هر ایرانی است . مطالعه تاریخ ایران بدون در نظر گرفتن نقش نیشابور و نیشابوریان در فرهنگ و تمدن ایرانی - بخصوص در سده های سوم تا هفتم هجری - ناقص خواهد بود . دوره فرمانروایی سلجوقیان در ایران نیز که از ادوار مهم تمدنی ایران است ، با بر تخت نشستن طغرل سلجوقی در 492 قمری در نیشابور آغاز می شود و این مهم نقطه اوج فرمانروایی سلجوقیان محسوب می شود . شکست سنجر از غزها و به دنبال آن اشغال نیشابور توسط آنها به سال 548 قمری را می توان نقطه پایانی بر تاریخ سلاجقه بزرگ قلمداد کرد ...
خلاصه ماشینی:
"ناصر خسرو درباره جمعیت قاهره در مقابل جمعیت نیشابور میگوید:«در این وقت[439 قمری]لا محاله چندان خلق در مصر[منظور قاهره است]بود که آنچه در نیشابور بود (1)-القزوینی،زکریا بن محمد بن محمود:آثار البلاد و اخبار العباد،ترجمه عبد الرحمن شرفکندی، مؤسسه علمی اندیشه جوان،تهران،1366،ص 234.
مدعیان عبارت بودند از:در آذربایجان اسماعیل بن یاقوتی دایی برکیارق، امیر شام تتش که عموی برکارق بود و در خراسان ارسلان ارغو عموی برکیارق و حاکم مرو و از همه مهمتر برادرش محمد که بین این دو تن برای رسیدن به حکومت پنج نوبت با هم جنگیدند3،به عنوان مثال،یک پیکار در محلی به نام کور شنبه اتفاق افتاد که منجر به شکست برکیارق شد و برکیارق بعد از شکست با پنجاه سوار به اسفراین و سپس به نیشابور رفت و در نیشابور دست به اقدامات زشتی زد.
دو برادر به یکدیگر برخوردند و به شدت آتش جنگ را افروختند»1در این جنگ سلطان محمد شکست خورد و به گرگان رفت و چون خبر به سنجر که در خراسان بود رسید دل سلطان سنجر به حال او سوخت و مال بسیار برایش از نیشابور فرستاد2.
قبل از جنگ برکیارق با برادرش در همدان،و چهار سال قبل از آن،سلطان برکیارق سپاهی برای برادرش سنجر تجهیز کرد و برای مقابله و نبرد با عمویش ارسلان ارغون فرستاد این سپاه چون به دامغان رسید از خبر قتل ارغون مطلع شد و همان جا اقامت کردند تا سلطان برکیارق به آنها پیوست و به نیشابور رهسپار شدند و در پنجم جمادی الاولی سال 490 قمری به نیشابور رسیدند و بدون جنگ آنجا را تصرف کردند3."