چکیده:
یکی از مسائل بسیار ضروری در ساحت معارف عرفانی و معالم شهودی، این است که آیا منابع وحیانی (وحی قرآنی ـ بیانی) ظرفیت تولید عرفانی که در آسمان ریشه دارد و بهطورمستقیم و مستقل از کتاب و سنت استنباط و اصطیاد شود را داراست؟ به بیان دیگر آیا میتوان با روش اجتهادی، معارف باطنی و انفسی را از متون دینی اکتشاف کرد تا بهتدریج دانش عرفان وحیانی تولید شود؟ پرسش یادشده با عنایت به عرفان مصطلح موجود که برساختۀ شهود عارفان در مقام عینالیقین و حقالیقین است و درونمایههای دینی دارد و مستظهر به آیات، احادیث و ادعیه است و درعینحال موافقان و مخالفان و حتی معاندانی دارد، از اهمیت و ضرورت بیشتری برخوردار است. ناگفته نماند که عرفان وحیانی یا اهلبیتی، عرفانی است که با منطق اجتهادی از نصوص دینی یا متن کتاب و سنت، درک و دریافت یا کشف و تولید میشود؛ یعنی عرفانی برخاسته و برساخته از کشف تام محمدی که کارکردهای معرفتی ـ معنویتی گستردهای در حوزهها و عرصههای گوناگون دارد و یکی از منابع تکوین و تکامل تمدن نوین اسلامی است. نوشتار حاضر در صدد پاسخ به پرسش بنیادین یادشده بر مدار فرضیۀ «کتاب و سنت منبع غنیم و قویم عرفان (نظری) با شاخصههای محکم و متقن هستند» شکل و شاکله یافت.
خلاصه ماشینی:
"با عارف به معنای لطیفتر بر انسان کامل معصوم باشد، درست و شاید هم برای دوری از مغالطات لفظی ـ معنوی و تنزل مقام آنان به مقام انسانهای اهل معرفت مشهور باشد، واقعا جای تقدیر دارد؛ اما اگر منظور، این است که اساسا این واژه با بار معرفتی ـ معنویتیاش در خصوص آن ذوات مقدسه به کار نرفته است، کاملا نادرست خواهد بود؛ چه اینکه در منابع روایی و جوامع حدیثی ما چنین کاربردی موجود است؛ برای نمونه: نبی خاتم صلی الله علیه و آله و سلم اهلبیت عصمت و طهارت( را شایستۀ عنوان فاخر عارف دانسته و دراینباره فرمود: «یا علی!
تمایز آنها از هم، از نوع تمایز احاطی ـ سعی و بینونتشان از جنس بینونت وصفی و نه عزلی است که مقولۀ صمدیت حق سبحانه، معیت قیومیه، آیتیت و مرآتیت ماسوای الهی برای حق سبحانه و تعالی، هرگونه رابطة حلول و اتحادی یا سنخیت بین خالق و مخلوق را نفی و نقد میکند تا توحید منزه از هرگونه شرک خفی و جلی معرفتی و به بیان دیگر، توحید صمدی را ابلاغ و القا کند و در مسئلۀ موحد کامل نیز میتوان ادعا کرد در عرفان وحیانی، مرکز هستی و حقیقت وجود بر اساس تجلی و تشکیک در ظهورات و مظاهر، همانا انسان کامل مکمل معصوم که حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم به عنوان تجلی اعظم و وصی و خلیفۀ برحقش امیرالمؤمنین علی علیه السلام به عنوان آیت کبری و آنگاه امامان هدایت و نور( که حجج الهی حق بر خلقاند، به عنوان مظاهر تام و اسمای حسنا و کلمات تامۀ الهیهاند."