چکیده:
در میان قلمروهای مختلف تربیتی ، اخلاق یکی از برجسته ترین حوزه هایی است که دال بر عاملیت انسان است ؛ زیرا مسوولیت و پاسخگویی انسان را در برابر انجام یا ترک عمل می طلبد. بر این اساس ، چگونگی تربیت کارآمد در حوزه اخلاق در گرو داشتن تعریفی روشن از چیستی ظرفیت های عاملی انسان است . یکی از نظریه هایی که به عاملیت اخلاقی توجه کرده ، نظریه یادگیری شناختی ـ اجتماعی آلبرت بندورا است . وی ظرفیت انسانی لازم برای عاملیت اخلاقی را مبتنی بر حس هویت شخصی ، خودتنظیمی رفتار و معیارهای فرد برای خودتجویزی می داند. در نظریه وی ، انسان مقهور محیط نیست و با توانایی های شناختی خود، حلقه واسطی میان موجبیت های پیرامونی و رفتار اخلاقی اش می سازد. در این مقاله ، چالش های مفهومی عاملیت اخلاقی از منظر تعارضات درونی نظریه و ابهامات آن ، با روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بررسی شده است . موارد مطرح شده در این زمینه عبارت است از: ابتنای معیارهای درونی اخلاقی فرد بر منبع بیرونی ، غایت جامعه پذیری اخلاق در تعارض با عاملیت فردی ، تعارض ادعای نگاه جامع نگر به اخلاق با کم رنگ بودن عناصر عاطفی در مدل عاملیت اخلاقی و تعارض مفاهیم علیت و عاملیت اخلاقی .
خلاصه ماشینی:
تبیین و نقد عاملیت اخلاقی در نظریه یادگیری شناختی اجتماعی 2 زهرا اشعری 1 محمد حسنی چکیده در میان قلمروهای مختلف تربیتی ، اخلاق یکی از برجسته ترین حوزه هایی است که دال بر عاملیت انسان است ؛ زیرا مسؤولیت و پاسخگویی انسان را در برابر انجام یا ترک عمل می طلبد.
موارد مطرح شده در این زمینه عبارت است از: ابتنای معیارهای درونی اخلاقی فرد بر منبع بیرونی ، غایت جامعه پذیری اخلاق در تعارض با عاملیت فردی ، تعارض ادعای نگاه جامع نگر به اخلاق با کم رنگ بودن عناصر عاطفی در مدل عاملیت اخلاقی و تعارض مفاهیم علیت و عاملیت اخلاقی .
این مفهوم جدید بر این مبنا بود که ساختارهای اجتماعی ، یگانه عامل تأثیرگذار در فرد نیست و پیش بینی افراد از تأثیر رفتار خود در محیط است که تعیین می کند آیا آن ها درصدد تغییر Triadically reciprocal ـ١ 2- Moral agency 3- Black box محیط و تأثیرگذاری در آن برمی آیند یا نه .
عاملیت اخلاقی یکی از ابعاد مهم نظریه یادگیری شناختی ـ اجتماعی در حوزه اخلاق است که در معیارهای فردی ١ـ پژوهش کیفی پدیده ها را در موقعیت طبیعی مطالعه می کند و رویکردی تفسیری به واقعیت دارد.
عاملیت در این نظریه ، برخواسته از توانایی های شناختی شخص است و به او اجازه می دهد تجارب گذشته خویش را بازبینی کند و با پیش بینی پیامدهای رفتار خود، به منظور تأثیرگذاری در رویدادهای آینده ، با طراحی آگاهانه عمل ، به طور عامدانه اقدام کند.