چکیده:
فرش بافی از مهمترین صنایع کهن ایرانی است که قدمت آن به دوران اساطیری و عصر هوشنگ، طهمورث و جمشید میرسد. در دوره هخامنشی و اشکانی نیز صنعت فرشبافی مرسوم بوده و فرشهای ایرانی به سراسر دنیای آن روز صادر میشده است. با این حال، در دوره ساسانی این صنعت به اوج شهرت خود دست یافت، چنانکه فرشهای گرانبهایی که در بافت آن حتی از سیم و زر نیز استفاده شد، به حد اعلای تولید گردید. یکی از این نمونهها، فرش بهارستان است که به نظر میرسد از بزرگترین فرشهایی بود که در زمان ساسانیان بافته شده و دارای رنگ و تاروپودهای مختلف و به انواع گوهرهای ارزشمند تزیین شده بود. بعد از سقوط دولت ساسانی توسط اعراب، سرنوشت این فرش نیز در هالهای از ابهام قرار گرفت. بر اساس شواهد تاریخی بعد از فتح مداین، فرش بهارستان به دست اعراب مسلمان افتاد. اگرچه درباره فرش بهارستان در منابع اشاراتی پراکنده شده است، اما تاکنون تحقیق مستقلی درباره ویژگیهای این فرش و سرنوشت آن پس از فتح تیسفون انجام نشده است. لذا این پژوهش بر آن است تا به روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس منابع و شواهد تاریخی به معرفی ویژگی و سرانجام فرش بهارستان بر اساس منابع این دوران بپردازد.
خلاصه ماشینی:
"(طبری، 1375: 5/1824) همچنین به نظر میرسد طول و عرض بهارستان بسیار زیاده بوده است، چنانکه «در سیصد رش بالا در شصت رش پهنا بود، زمانی که در جهان سبزی و شکوفه نبود، گرداگرد لبه آن با زمرد بافته شده بود، به طوری که وقتی به فرش نگاه میکردند، میپنداشتند که مبقله (سبزهزار) است یا کشت زاری که در آن همه گوهرها به کار رفته بود و به رنگ از جمله اسپرغم (نوعی گیاه خوشبو) و شکوفه بود».
دیدگاه برخی از مورخین اروپایی اگر چه اکثر مورخین اسلامی نزدیک به آن دوره و برخی مورخین غربی قرون جدید از تصرف این فرش (بهارستان) به دست مسلمانان در جریان فتح مداین در زمان آخرین پادشاه ساسانی سخن راندهاند ولی در تاریخ ایران کمبریج از وصف فرشی سخن گفته شده است به نام قالی «بهارگاه خسرو» و فرشی به نام «چهارفصل» که زربفت بوده و در جریان شکست خسرو پرویز از هراکلیوس و تصرف تیسفون توسط او به یغما برده شده است.
(شپرد، 1381: 3/644) بنا به جایگاه ممتاز فرش بهارستان، مورخین اروپایی نظری ویژه به آن داشتهاند، چنانکه کریستنسن از فرش بزرگی که در تالار باریکی از قصور سلطنتی تیسفون بود و وهارای خسرو (بهار کسری) نام داشته، اسم برده و آورده است، این فرش در فصل زمستان منظره بهاری را در برابر شاهنشاهی گسترده است در متن آن خیابانها جدولهای آب ساخته بودند و نهرها از میان باغی خرم میگذشت که کشت زارها و باغچههای پرمیوه و سبزی آن را فرو گرفته بودند شاخ و برگ این اشجار از زر و سیم و گوهرهای رنگارنگ بود."