چکیده:
در هماهنگی واکه ای، واکه (ها) مشخصه (های) واکة مجاور را می پذیرند و به آن شبیه می شوند. در این مقاله ، نشان دادهایم که این فرایند در فارسی ، درونتکواژی و بین تکواژی است و برخی همخوانها مانع از هماهنگی و برخی دیگر تسهیل کنندة آنند. در هماهنگی درونتکواژی، [i,u,ɑ] آغازگر و [e, o, a] هدفند. در هماهنگی بین تکواژی، هر شش واکه آغازگرند، ولی تنها [e] و [a] هدف تغییرند. در ادامه ، به پدیدة آوایی هم تولیدی واکه به واکه پرداخته ایم که طی آن واکه ها بر یکدیگر تاثیر می گذارند، اما این تاثیرات را شنوندگان زبان نمی شنوند و تنها با بررسی های آکوستیکی قابل تشخیص اند. هم تولیدی واکه به واکه در گفتار آزمایشگاهی دو مرد فارسی زبان، در توالی های بی معنای [CiV٢.CiV١]، که در آنها C شامل شش همخوان انسدادی دهانی و V شامل شش واکة سادة فارسی بود، بر اساس تاثیر هر واکه بر سازة دوم واکة دیگر در این توالی ها، اندازهگیری شد. نتایج نشان داد که در فارسی ، [i] کمترین و [e] و [a] بیشترین میزان تاثیرپذیری را دارند و واکداری / بی واکی و جایگاه تولید همخوان بین واکه ای ، در میزان هم تولیدی واکه به واکه موثرند. این ملاحظات ارتباط تنگاتنگی را بین الگوهای واجی و آوایی در زبان فارسی نشان می دهد.
Vowel harmony is a phonological process during which vowels acquire the feature(s) of nearby vowel(s). In the first part of the present article، patterns of Persian vowel harmony are discussed. The paper shows that vowel harmony occurs within morphemes and across morpheme boundary in this language and certain consonants are transparent، while others are opaque in different harmony patterns. It is further argued that when vowel harmony occurs within a morpheme، the target is in most cases [e،æ،o] and the trigger is [i،u،A]، and when vowel harmony occurs across morpheme boundary، all the six vowels of Persian can be the trigger، whereas only [e] and [æ] are targets. In the second part of the article، patterns of Vowel-to-Vowel coarticulation in Persian are investigated. V-to-V coarticulation is a phonetic process during which vowels in a string of
segments affect one another، but the influences are too subtle for hearers to detect. V-to-V coarticulation can only be detected through instrumental investigation. The acoustic investigation of the laboratory speech of two adult male speakers of Persian showed that in this language V-to-V coarticulation is sensitive to vowel quality، the voicing characteristics of the intervocalic consonant and its place of articulation.
خلاصه ماشینی:
"دادههای (١٠) مؤید این مطلب اند (دیهیم ، ١٣٦٨: ١٠٣- ١٠٤؛ کلباسی ، ١٣٨٠: ٥٢- ٥٣؛ بی جن خان، ١٣٨٤: ١٩٤؛ کرد زعفرانلو کامبوزیا، ١٣٨٥: ١٩٥- ١٩٦): (10 [o] ~ [u] [e] ~ [i] [sorud] ~ [surud] [sebil] ~ [sibil] [nofuz] ~ [nufuz] [celid] ~ [cilid] الگوهای هماهنگی درونتکواژی در زبان فارسی را می توان نوعی محدودیت توزیعی محسوب کرد، به این معنا که در موارد شمارة (٨) و (٩) حضور واکه های کوتاه، پیش از واکة پسین افتادة [ɑ]، هنگامی که همخوان بینابین غیردهانی باشد، جایز نیست .
به عبارتدیگر، همخوانهای لبی در این الگو تیرهاند و مانع از گسترش مشخصة هماهنگ می شوند: (15 /be-pors/ → [be-pors] /be-bor/ → [bebor] در تلفظ برخی از گویشوران صورتهای (١٦) نیز مشاهده می شود، که در آنها واکة پیشوند به طورکامل با واکة افراشتة ریشه همگون می شود: (16 /be-riz/ →[biriz] /be-gu/ →[bugu] همانطور که پیش از این گفتیم ، هماهنگی واکه ای یا ریشه ای است یا مسلط .
متغیر واکة ثابت میانگین معناداری ɑ o u a e i نوع هماهنگی پس رو (راست ٤٣ ٢٠٣ ٢٤٠ ١٧٣ ١٨١ ١٦٩ ١٦٨ به چپ ) F(1,10=0/035), پیش رو (چپ ١١٥ ١٨٣ ١٥٧ ١٨٤ ١٥٨ ١٧٩ ١٦٣ p=0/8547 به راست ) واکداری همخوان F(1,10=0/443), 175 167 198 197 198 230 59 واکدار p=0/5207 همخوان 156 181 141 159 200 155 100 بی واک دمیده جایگاه تولید لبی F(2,15=1/131), 157 130 118 132 230 252 80 دندانی / لثوی ٧٤ ١٣٣ ١٤٩ ١٨٤ ١٥٧ ١٨١ ١٤٦ p=0/3487 کامی /نرمکامی ٨٣ ١٩٤ ٢١٦ ٢١٨ ٢٣٣ ٢١١ ١٩٣ میانگین 174 169 178 199 193 80 نتایج به دست آمده حاکی از وجود هم تولیدی واکه به واکه در گفتار آزمایشگاهی گویشوران زبان فارسی است ."