چکیده:
تنگ ها از جالب توجه ترین و پیچیدهترین پدیده های ژئو مرفولوژیکی محسوب می شوند. ایـن جلـب توجـه و پیچیدگی منجر به وضع فرضیه هایی چند در مورد چگونگی تشکیل آنها گردیده است . فرضیه هایی کـه بـه دلیـل کثرت استفاده بعضا جنبه کلاسیک پیدا کردهاند. در این تحقیق دره عرضی تنگ تکاب در تاقدیس خاویز واقع در شمال شرقی بهبهان با استفاده از نقشه های توپوگرافی ، زمین شناسی ، عکسهای هوای و انجام چند مرحله بازدید میدانی مورد بررسی قرار گرفته ، و سعی شده است که چگونگی تشکیل این تنگ که در آن سازندهای اواخر کرتاسه (سازندگورپی ) و ائوسن (سازند پابده) و الیگو-میوسن (سازند آهکی آسماری)، به همراه آبرفتهای کواترنری رخنمون دارند، روشن گردد. به این ترتیب که فرضیه های رایج در مورد چگونگی تشکیل تنگ ها در درة عرضی تنگ تکاب به چالش کشیده شده و در نهایت به این نتیجه گیری رسیده است که منشاء دره عرضی تنگ تکاب را می توان بر اساس فرایندهایی که امروزه به طور فعال دست اندرکارتغییر سطوح وسیعی از زاگرس هستند تعیین نموده و نیازی به نتیجه گیری از هیچ مکانیسم ، حادثه یا ساخت صرفا فرضیه ای برای توجیه آن وجود ندارد.به عبارت دیگر می توان گفت که ، در شکل گیری دره عرضی تنگ تکاب فرایندهای متعددی از جمله اقلیمی ، دینامیک وزمین شناسی به طور همزمان نقش داشته اند.
خلاصه ماشینی:
در این تحقیق دره عرضی تنگ تکاب در تاقدیس خاویز واقع در شمال شرقی بهبهان با استفاده از نقشه های توپوگرافی ، زمین شناسی ، عکسهای هوای و انجام چند مرحله بازدید میدانی مورد بررسی قرار گرفته ، و سعی شده است که چگونگی تشکیل این تنگ که در آن سازندهای اواخر کرتاسه (سازندگورپی ) و ائوسن (سازند پابده) و الیگو-میوسن (سازند آهکی آسماری)، به همراه آبرفتهای کواترنری رخنمون دارند، روشن گردد.
در رابطه با چگونگی این عدم انطباق فرضیه های مختلفی ابراز گردیده است ، فرضیه هایی مانند، پیشین رودها، تحمیل (نقش بستگی )، پی رودهای انطباق یافته ، گسلهای عرضی و فرسایش قهقرایی ، بعضا این فرضیه ها آنقدر از طرف ژئو مرفولوگها مورد استفاده قرار گرفته اند که می توان گفت جنبه کلاسیک پیدا کردهاند، بدین معنی که به حدی مورد پذیرش و کاربرد واقع شدهاند که پدیده تنگ در هر نقطه ای از دنیا را به یکی از آنها منتسب نمودهاند.
ضمنا یادآور می شویم که تعداد زیادی درزههای کششی و برشی در خود تنگ تکاب و پیرامون آن نیز وجود دارند(شکل ٣) / / شکل شماره ٣: طاقدیس خاویز(دره عرضی تنگ تکاب) / شکل شماره ٤: تصویر سه بعدی طاقدیس خاویزودره عرضی تنگ تکاب / / / / / / شکل شماره ٥: تصویر ماهواره ای از طاقدیس خاویزودره عرضی تنگ تکاب نگاه از دریاچه سد مارون فرضیه های کلاسیک در مورد تشکیل درههای عرضی (تنگ ها) به طور کلی و در رابطه با درههای عرضی می توان گفت که پدیده عدم انطباق از اختلاف مسیر شبکه آبها نسبت به ساختمان زمین شناسی و یا نظم و ترتیب آنها حاصل می شود (محمودی، ١٣٦٨، ص ١٣٢)، بنابراین می توان گفت که اگر یک رود یا شبکه آبراهه به طور عرضی از یک تاقدیس عبور نماید تنگ (کلوز )نامیده می شود (احمدی، ١٣٧٤، ص ١٨٦)، به عبارت دیگر در یک تنگ یا کلوز مسیر عبور رودخانه عمود بر امتداد محور تاقدیس می باشد.