چکیده:
هدف: در یک مطالعه علم سنجی، به منظور بررسی وضعیت پژوهشهای بهداشت روان کشور، مقالات یک دوره 30 ساله نمایه شده در بانک مقالات پژوهشی بهداشت مرکز ملی تحقیقات علوم پزشکی کشور (IranPsych) مورد بررسی قرار گرفتند.
روش: مقالات نمایه شده در بانک، شامل مقالات بهداشت روان مندرج در مجلات علمی داخلی و خارجی است که موضوع اصلی آنها روانپزشکی، روانشناسی و علوم عصب پایه بوده است. برای این تحقیق، بررسی به مقالاتی محدود شد که در یک دوره، بین 1352 تا 1381 (برای مقالات فارسی زبان) و 1973 تا 2003 میلادی (برای مقالات انگلیسی زبان) منتشر شده اند.
یافته ها: در مجموع 3031 مقاله ارزیابی گردیدند که 19.8% آنها در نشریات خارجی چاپ شده بودند. روند انتشار مقالات این دوره، حکایت از رشد کمی قابل توجه انتشار مقالات داخلی و خارجی به ویژه در پنج سال آخر بررسی دارد. در بین حوزه های تحقیق، به ترتیب علوم روانشناختی (52.8%) تحقیقات بالینی (31.6%) و تحقیقات عصب پایه (13.5%) بیشترین مقالات را به خود اختصاص دادند. در طی این دوره سهم مقالات عصب پایه افزایش و سهم تحقیقات خدمات بهداشتی کاهش یافته بود. از بین کل مقالات، موضوع حدود 38.6% مقالات، اختلالات روانپزشکی، 14.5% درمان دارویی و 5.7% درمان های روانی – اجتماعی بوده است و از بین اختلالات روانپزشکی=، اختلالات خلقی و اختلالات مرتبط با مصرف مواد بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده بودند. رایجترین روش پژوهش، مقطعی بود (57 %)، در 15.9% موارد از روش آزمایشی (شامل کارآزمایی بالینی) و در کمتر از 1% از روش آینده نگر استفاده شده بود. فراوانترین محل جمع آوری داده ها، به ترتیب بیمارستان، مدرسه و دانشگاه بوده است. در بیش از 90% مقالات، منبع حمایت مالی ذکر نشده است و فقط در 2.1% مقالات نویسندگان داخلی و خارجی همکاری داشته اند.
نتیجه گیری: این مطالعه نشان دهنده رشد چشمگیر تعداد مقالات منتشر شده در داخل و خارج از کشور در سالهای اخیر است که میتواند بازتاب فعالیت قابل توجه محققان بهداشت روان کشور باشد. نتایج این تحقیق میتواند مبنای سیاستگذاری و برنامه ریزی پژوهشهای بهداشت روان کشور قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
"از این رو، مقالات پژوهشی منتشر شده در یک دورهء سی ساله(1352 تا 1381 شمسی برای مقالات فارسی زبان و 1973 تا 2003 میلادی برای مقالات انگلیسی زبان)در حوزه بهداشت روان کشور از نظر الف) اطلاعات مقالهنگاری،نوع،محل انتشار و زبان نشریهای که مقاله در آن درج شده است،سال انتشار مقاله،مدرک و وابستگی سازمانی و جنسیت و تعداد نویسندگان مقاله،ب)حوزه علمی اصلی پژوهش،پ)موضوعات پژوهش،ت)روش پژوهش،ث) محل پژوهش،ج)منابع مالی پژوهش،و چ)نوع همکاری نویسندگان مقاله مورد بررسی قرار گرفتند.
همانگونه که دیده میشود،مجموع پژوهشهای مربوط به اختلالات خاص روانپزشکی نزدیک به 39% کل پژوهشها را شکل 2-روند انتشار مقالات بهداشت روان منتشر شده در نشریات خارجی در سالهای 2002-1973 تشکیل میدهد،اما از بین اختلالات روانپزشکی،اختلالات خلقی (244 مقاله)،اختلالات مرتبط با مواد(210 مقاله)و اختلالات اضطرابی(160 مقاله)بیشتر از بقیه مورد توجه محققان بوده است و فقط 92 مقاله به اختلالات سایکوتیک پرداختهاند.
در هر حال،روند فزاینده مطالعات عصب پایه در کشور که با روند رو به رشد تحقیقات روی داروها(شامل کارآزماییهای بالینی)همراه بوده است،میتواند به چند عامل باز گردد،از جمله غالب شدن الگوی علوم تجربی از نوع بیولوژیک و آزمایشگاهی بر بسیاری از زمینههای علمی در جهان،چنان که هم اکنون بخش اعظم معتبرترین مجلات روانشناسی و به ویژه روانپزشکی را تحقیقات در زمینهء ژنتیک،داروها و سایر تحقیقات بیولوژیک تشکیل میدهد که این به موازات رشد ابزارهای جدید پژوهشی جهت مطالعهء کارکردها و ساختار مغز(مانند روشهای (1) impact (2) Gibbs (3) citation analysis (4) Shorter (5) Robins (6) Gosling (7) Craic تصویربرداری از مغز)و نیز رشد درمانهای دارویی جدید بوده است(پینکوس و همکاران،1993)."