چکیده:
عناصر طبیعت ، موجودات (گیاهان و حیوانات ) و مناسبات زیستی ١ متعادل بین آنها تشکیل دهنده طبیعت است . خداوند متعال این سرمایه غنی را به بشر ارزانی داشته تا انسان ها و موجودات ضمن بهره مندی از آن ، به عمران و آبادانی زمین همت گمارند و بستر زیست گاهی مناسب برای همه موجودات باقی بماند. از این رو حق استفاده از آن را باید از مصادیق مهم حقوق بشر دانست . قرآن کریم در آموزه های توصیفی و حتی دستوری خود بر مصونیت طبیعت و منابع طبیعی و تعادل زیست محیطی از هر گونه تجاوز، تعدی و فساد در آن تاکید ورزیده است و بر این اساس ، تجاوز و تعدی به طبیعت را فساد در زمین دانسته که عذاب اخروی و مسوولیت دنیوی را در پی خواهد داشت . در این مقاله ضمن شناسایی عناصر کلیدی تشکیل دهنده طبیعت و محیط زندگی انسان در قرآن ، آیات مربوط به هر دو گستره را با روش تفسیری مفسرین فقهی امامیه و اهل سنت با رهیافت هایی از کتاب «فقه القرآن راوندی» و «الجامع قرطبی» ارائه و با تاکید بر روابط عمیق بین انسان و مناسبات انسان ها با طبیعت ، فرضیه مسوولیت اخلاقی ، مدنی و کیفری متجاوز به حقوق طبیعت را در حقوق اسلام اثبات مینماییم .
خلاصه ماشینی:
قرآن کریم در آموزه های توصیفی و حتی دستوری خود بر مصونیت طبیعت و منابع طبیعی و تعادل زیست محیطی از هر گونه تجاوز، تعدی و فساد در آن تأکید ورزیده است و بر این اساس ، تجاوز و تعدی به طبیعت را فساد در زمین دانسته که عذاب اخروی و مسؤولیت دنیوی را در پی خواهد داشت .
در این مقاله ضمن شناسایی عناصر کلیدی تشکیل دهنده طبیعت و محیط زندگی انسان در قرآن ، آیات مربوط به هر دو گستره را با روش تفسیری مفسرین فقهی امامیه و اهل سنت با رهیافت هایی از کتاب «فقه القرآن راوندی» و «الجامع قرطبی» ارائه و با تأکید بر روابط عمیق بین انسان و مناسبات انسان ها با طبیعت ، فرضیه مسؤولیت اخلاقی ، مدنی و کیفری متجاوز به حقوق طبیعت را در حقوق اسلام اثبات مینماییم .
حال انسان برای رفع نیازهای خود و بهره بری از طبیعت باید چه برخورد و رفتاری با طبیعت داشته باشد؟ قرآن پژوهی که مسأله طبیعت و محیط زندگی انسانی را با آموزه های قرآن کریم عرضه می دارد، به دنبال دستیابی به دیدگاه آن کتاب الهی در زمینه توصیف طبیعت و باید و نبایدها در مناسبات انسان ها با آن است .
از مفاهیمی چون خلقت ، رحمت ، آیه ، خلافت ، تسخیر، مالکیت و نعمت در قرآن کریم دریافتیم که طبیعت میراث خداوند متعال برای موجودات زنده و آدمیان است تا آدمی با رعایت سنت های الهی بر حفظ و توسعه آن همت گمارد و آن را از آلودگی ها و تخریب مصون نماید.