چکیده:
شناخت اسباب نزول آیات قرآن تاثیر اساسی در فهم آن دارد. اما گاهی ذیل یک آیه چندین سبب ذکر میشود و محقق نمیداند به کدام یک باید اعتماد کرد. افزون بر آن، راه یافتن روایات ساختگی به روایات سبب نزول و ورود آن به ورطه نقل به معنا موجب شده است تا روایات، افزون بر آنکه استنباط فردی راوی باشد، نه گزارش یک شاهد بیطرف عینی، به دروغ و تحریف نیز مبتلا شود. از جمله آیاتی که مفسران برای آن اسباب متعدد ذکر کردهاند، آیات 113 و 114 سوره توبه میباشد. این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش اصلی است که محقق در برخورد با این اسباب، به کدام یک باید اعتماد کند؟ چرا که بررسی تحلیلی این روایات، به یقین ما را در معرفت نسبت به مقصود آیات الهی کمک شایانی نموده تا بهتر مورد بهرهبرداری قرار گیرد. ازاینرو با بررسی متن روایات و منابع حدیثی و رجالی، نظر دانشمندان اهل سنت که سبب نزول را در رابطه با ابوطالب عموی پیامبر6، یا آمنه مادر ایشان میدانند، رد میشود و تنها روایتی از حضرت علی7 راجع به استغفار یکی از مسلمانان برای والدینش که در حال شرک از دنیا رفته بودند، پذیرفته میگردد.
خلاصه ماشینی:
"ازاینرو با بررسی متن روایات و منابع حدیثی و رجالی، نظر دانشمندان اهل سنت که سبب نزول را در رابطه با ابوطالب عموی پیامبر6، یا آمنه مادر ایشان میدانند، رد میشود و تنها روایتی از حضرت علی7 راجع به استغفار یکی از مسلمانان برای والدینش که در حال شرک از دنیا رفته بودند، پذیرفته میگردد.
پس چگونه ممکن است که پیامبر6 تا آن موقع از خانه خارج نشده و بین سبب نزول و نزول آیات این همه فاصله باشد؟ برخی نویسندگان برای پاسخ به این اشکال دست به توجیهاتی زدهاند، چنانکه فخر رازی آورده است: «چه اشکالی دارد که پیامبر6 از زمان فوت ابوطالب تا زمان نزول آیه، مشغول استغفار بوده باشد؟ چون شدت عمل نسبت به کفار در این سوره بیان شد، چه بسا قبل از نزول این سوره، برای مؤمنین جایز بوده است که برای پدران مشرکشان استغفار کنند و پیامبر6 نیز این عمل را انجام میداده و در این سوره، خداوند آنها را از این عمل نهی کرده است.
» (فخر رازی، 16/158) در پاسخ به این سؤال باید یادآور شد چگونه ممکن است پیامبر6 در این مدت طولانی برای یک نفر مشرک استغفار کند، در حالی که آیات فراوانی از قرآن که تا آن زمان نازل شده بود، هر گونه محبت و دوستی را نسبت به مشرکان محکوم ساخته بود؟ (رک: نساء/139؛ انعام/68، 106؛ حجر/96؛ سجده/3)."