چکیده:
با توجه به اینکه یکی از شاخصهای مهم در سیره اهلبیت (ع) ستیز با آشفتگیهای تفرقه و فراگیر ساختن روح همدلی در عرصههای مختلف فکری و سلوک اجتماعی و سیاسی است، تا از اندیشهها و رفتارهای متفاوت، برآیندی مثبت در مسیر تکامل جامعه پدید آید، هدف این مقاله، پاسخ به این پرسش اساسی است که آیا مقتضای چنین سیرهای، با در نظر گرفتن اندیشهها و آرای متغایر افراد که بستر تنوع و حتی اختلاف توقعها، سلیقهها و مواضع میشود و میتواند منشأ از هم پاشیدگی انسجام جامعه اسلامی گردد، در پیریزی همدلی اجتماعی چیست؟ این تحقیق، با روش اسنادی ـ تحلیلی و در راستای ترسیم مختصات جامعه سازوار و متکامل، به این نتیجه رسید که سبک زندگی معصومین(ع)، در قبال آرا و رفتارهای مخالف، بر مبنای تنوع گرایی همراه با انسداد بیراهههای گمراهی و انحراف فکری و نمایاندن حق ناب از طریق تضارب اندیشهها و دیدگاههای متقن و انتظام یافته بر پایۀ اصول عقلانی و حریم اراده الهی است.
خلاصه ماشینی:
اما لازمه این شاخص، هرگز اجبار بر تثبیت یا همانندسازی اندیشهها و دیدگاهها، تحت نظام فکری، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی واحد و رفتار منفعلانه در برابر آن و نادیده انگاشتن تنوع و تعدد عقاید و دیدگاهها نیست؛ چه اینکه از یک سوی، به فرموده قرآن کریم: «وَ لَوْ شَاءَ رَبُّکَ لَـجَعَلَ النَّاسَ أُمَّةً وَاحِدَةً وَ لَایَزَالُونَ مُختَلِفِینَ؛ و اگر پروردگارت میخواست، همه مردم را یک امت (بدون هیچ گونه اختلاف) قرار میداد، ولی آنها همواره مختلفند» (هود، 118)؛ تنوع عقاید، ریشه در اراده الهی دارد و برخاسته از تشخّصها و ویژگیهای مختلف افراد و اندیشههای ذاتاً نامحدود بشری است و از دیگر سوی، در فضای محدود و با نادیدهانگاری عقیدهها و نظرها، احتمال انحراف و بیراههروی، روزافزون خواهد شد؛ چون اولاً، تنها نظریه رایج در آن جامعه، مظنون به کاستی و نادرستی میشود؛ ثانیاً، مردمی که به این نظر اعتماد نمییابند، برای دستیابی به حقیقت، راههایی میپیمایند که احتمال خطای آنها نیز زیاد است (منتظر قائم، 1381، ص139)؛ ثالثاً، ممکن است به دلیل همین محدودیت و ممنوعیتِ اظهار نظر، برخی عقاید با اینکه صحت و سلامت علمی ندارند، مهم انگاشته شوند، ولی در پرتو تکثرگرایی و امکان ظهور عقاید، نقد و بررسی و تضارب آرا، حقِ ناب ظاهر میشود و پیشرفت علمی به دست میآید.