چکیده:
نوع غنایی، وسیعترین نوع ادبی زبان فارسی شناخته میشود که با در برگرفتن شاخههای مختلف با عواطف و احساسات انسانی رابطه دارد. منظومهسرایی عاشقانه که از مهمترین بخشهای ادب غنایی است، بستری مناسب برای پژوهشهای ساختاری فراهم میکند، زیرا از یک سو با زبان غنایی و از سوی دیگر با اصول داستاننویسی سروکار دارد. عصر صفوی که دوران رشد و شکوفایی منظومهسرایی عاشقانه است، از این حیث اهمیت قابلتوجهی دارد. خورشید و مهپاره از منظومههای نسبتا طولانی عصر صفوی است که پژوهشگران کمتر بدان توجه داشتهاند. پیرنگ کامل این اثر با داشتن چهار داستان فرعی، نگارندگان را بر آن داشت تا الگوی زبان غنایی را با استفاده از این منظومه استخراج کنند و روابط میان گونة روایی و شتاب منفی را در آن تبیین کنند. با توجه به نقشهای شش گانة زبان، زمانی که گونة روایی بر راوی متمرکز است، (+) عملکرد عاطفی زبان و زمانی که کنشگران در محور توجه قرار میگیرند، (+) عملکرد ادبی زبان به اوج میرسد. از سوی دیگر شتاب منفی معلول توصیفها، عمل ذهنی و تفسیر است. اوصاف آفاقی و بیرونی با کارکرد زبان ادبی و عمل ذهنی ــ انواع شکوائیه، نجوی، واگویه و... ــ با کارکرد عاطفی زبان غنایی ارتباط مستقیم دارد. کارکرد القایی نیز بسیار کمرنگ و در بخشهای تعلیمی و تفسیری منظومه نمود یافتهاست.
خلاصه ماشینی:
رابطۀ گونۀ روایی و شتاب منفی داستانی با کارکردهای زبان غنایی (مطالعۀ موردی: منظومۀ خورشید و مهپاره ) ( علمی – پژوهشی) * مولود طلایی ،١ دکتر محمدرضا نصر اصفهانی ،٢ دکتر طاهره خوشحال ، 3 دکتر حسین آقاحسین ٤ چکیده نوع غنایی، وسیع ترین نوع ادبی زبان فارسی شناخته میشود که با در برگرفتن شاخه های مختلف با عواطف و احساسات انسانی رابطه دارد.
منظومه سرایی عاشقانه که از مهم ترین بخش های ادب غنایی است ، بستری مناسب برای پژوهش های ساختاری فراهم میکند، زیرا از یک سو با زبان غنایی و از سوی دیگر با اصول داستان نویسی سروکار دارد.
مقالۀ دیگر با عنوان «بررسی و تحلیل بن مایه های داستانی خورشید و مهپاره » توسط حسن ذوالفقاری در سال (١٣٨٦) در فصلنامۀ تخصصی «علوم ادبی» به چاپ رسیده که بیشتر گزارش واره ای از متن منظومه و معرفی طبیب قمی را مطرح کرده است .
کلیه توضیحات را میتوان در شکل زیر خلاصه کرد: (رجوع شود به تصویر صفحه) ٢-٢-٣-١- تحلیل شتاب منفی زمانی در منظومۀ خورشید و مهپاره زمان به عنوان یکی از عناصر اصلی هر متن روایی، از سوی منتقدان مختلف مورد توجه قرار گرفته است .
٢-در گونۀ روایی این منظومه با آنکه راوی خود از کنشگران داستان نیست ، اما با قرار گرفتن در خارج از اثر گاهی با تمرکز بر خویشتن خویش و گاهی با توصیف عملکرد کنشگران و کنش های آن ها به ترتیب نقش عاطفی و ادبی زبان غنایی منظومه را تقویت میکند.