چکیده:
تصحیح مثنوی گوی و چوگان سرودة قاسمی گنابادی (د.982) به ضمیمة دو فصلنامة آینة میراث، شماره 34، منتشر شده است. این جستار به نقد و بررسی آن اختصاص دارد. با احترام به مصحّحان ارجمند و سپاس از زحماتی که برای نوشتن برخی تعلیقات خوب کتاب کشیدهاند. امّا سخن گفتن در مورد تصحیح اثری از قاسمی گنابادی، شاعری توانمند و پرکار و از سادات آزادة خراسان که تمامی ثروت خود را که دو هزارتومان میشده، در قرن دهم به آستانة مقدس ثامنالحج هدیه کرده است و خویشتن را وامدار هیچ درباری ننموده، کار پر مسولیتی است. انتظار میرفت برای تصحیح آثار یا اثری از وی وقت و مایة شایسته گذاشته شود. در تصحیح مذکور نکاتی قابل بررسی و اصلاح است، از جمله: تاریخ سرایش مثنوی که در سال 947 سروده شده، اما به اشتباه سال 977 را استنتاج کردهاند. تاریخ تولد قاسمی گنابادی نیز سال 930 ذکرشده، که با توجه به سرایش مثنوی شاه اسماعیل نامه در سال 940، مثنویهای گوی و چوگان و لیلی و مجنون در سال 947، شاهرخنامه، خسرو و شیرین و شاه طهماسبنامه در سال 950 و دیگر قراین و منابع، نادرستی تاریخ تولد ذکرشده برای قاسمی واضح است. مهمتر از همه در مقدمه و متن تصحیح شده، روش علمی در نظر گرفته نشده است و شیوة تصحیح، مشخص و یک دست نیست؛ علاوه بر وجود اشتباههایی در تعلیقات، از ترقیمة خوانا و مهمّ نسخهها تصویری و یا ذکری نیامده است. در این جستار، سهو و خطاها با دلیل، برشمرده شده است.
The correction of “ Gouy va chowgan” (karnameh)made by the Ghasemi Gonabady published as enclosed to two volumes of seasonal journal of Ayeneye Mirath. This manuscript is aimed to make a critical correction on the matter with respect to the correctors، some points must need modification including: the year of versifying the “Gouy va chowgan mathnavi” is 947 instead of 977. The birthday of the Ghasemi Gonabadi mistakenly noted at 930، while versifying of Mathnavi of Shah Esmael Nameh “ is 940،” the Gouy va chowgan “ and “ Leili va Majnun was versified in 947، “ Shahrokh Nameh “،” Khosrow va Shirin “ and ShahTahmasbnameh “ in 950. Furthermore، the scientific method hasn’t been applied in the correction of the book especially in the preface and also the correctional method throught the book is not uniform and even sometimes the citations from other manuscripts are in the square bracket، but other times aren't. Even the important part from different manuscript is not shown as footnote or inside the manuscript. The present research has corrected the errors and faults of the correctors based on a logical and scientific method.
خلاصه ماشینی:
تاریخ تولد قاسمی گنابادی نیز سال 930 ذکرشده، که با توجه به سرایش مثنوی شاه اسماعیل نامه در سال 940، مثنویهای گوی و چوگان و لیلی و مجنون در سال 947، شاهرخنامه، خسرو و شیرین و شاه طهماسبنامه در سال 950 و دیگر قراین و منابع، نادرستی تاریخ تولد ذکرشده برای قاسمی واضح است.
در سایر منظومههای قاسمی که بعد از گوی و چوگان سروده شده و نیز در سه متن منثور وی، نام گوی و چوگان آمده است، از جمله در تذکرة هفت آسمان، شاعر در نامهای که برای اکبرشاه نوشته و آثار سروده شدة خود را معرفی کرده، نام این منظومه آمده است (احمد علی احمد، 1965: 137)؛ نیز در مقدمة منثور شاهاسماعیلنامه در نسخة شماره 8383 کتابخانة مرکزی آستان قدس رضوی مشهد (قاسمی، 982: 272) و در مقدمة منثور زبدةالاشعار (قاسمی، 981: 534، 535)؛ همچنین در مثنویهای قاسمی که بعد از گوی و چوگان سروده شده هم از منظومة گوی و چوگان نام برده است، از جمله: عمدةالاشعار (قاسمی، 982/ 980: 73)؛ زبدةالاشعار (قاسمی، 981: 534، 559) در خسرو و شیرین (قاسمی، 282: [ر-22]).
یعنی از آثار دیگرش که مربوط به بعد از تاریخ سرایش گوی و چوگان است و در سال 947 پدید نیامده بود، نامی نبرده است: روزی که مرا ز خار خامه سر زد گل نظم شاهنامه این گلشن دلگشای اخضر گردید ز بوی گل معطر آنگاه دلم به صد تسلی آراست مه جمال لیلی (قاسمی، 1393ب: 21) بعد از آن نام منظومة گوی و چوگان را ذکر میکند، بدون آنکه از اثر دیگری نام برده باشد: آورد عطاردم به میدان از کلک و دوات گوی وچوگان (قاسمی،1393ب: 124) دلیل مهم دیگر این است که آخرین مثنویای که از قاسمی در دست است، زبدةالاشعار است.