چکیده:
انتشار شاهنامة خالقی مطلق تحول بزرگی در عرصة شاهنامهشناسی و تصحیح متن در ایران بود. دعوت صریح خالقی از منقدان در مقدمة متن شاهنامهاش برای بررسی بیتبیت تصحیح او و بحثهای گوناگون تصحیح متن در یادداشتهای شاهنامه توسط او، باب جدیدی را در مقابل پژوهشگران این عرصه گشود. ما بر مبنای شیوههای تصحیحی جناب خالقی، سبک فردوسی و با کمک از دستنویس سنژوزف و منابع حاشیهای دیگر چند نکتة انتقادی را دربارة متن جلد اول شاهنامة تصحیحشدة او مطرح کرده، به فراخور آن گهگاه به نقد بعضی برداشتهای محتوایی خالقی در یادداشتهای شاهنامه نیز پرداختهایم.
The publication of Shahnameh by Khaleghi-Motlagh was a grand evolution in the study of Shahnameh and manuscript editing in Iran. Khaleghi’s direct invitation of critics in his introduction to investigate all the verses of his edit and also various discussions about manuscript editing in Notes on the Shahnameh by him has opened a new horizon for the scholars of this field. We presented some criticisms on the first volume of Shahnameh edited by Khaleghi-Motlagh using Khaleghi’s editing method، Ferdowsi style and San Jozeph manuscript along with other marginal resources. And based on it، we criticized some of Khaleghi’s meaning understandings in Notes on the Shahnameh.
خلاصه ماشینی:
ما بر مبنای شیوههای تصحیحی جناب خالقی، سبک فردوسی و با کمک از دستنویس سنژوزف و منابع حاشیهای دیگر چند نکتة انتقادی را دربارة متن جلد اول شاهنامة تصحیحشدة او مطرح کرده، به فراخور آن گهگاه به نقد بعضی برداشتهای محتوایی خالقی در یادداشتهای شاهنامه نیز پرداختهایم.
در این پژوهش، در بررسی ضبطها علاوه بر نسخهبدلهای گزارش شده توسط خالقی، یک منبع دیگر نیز به طور دقیق و گسترده مد نظر بوده است: دستنویس گرانبهای سنژوزف که گرچه بیتاریخ است اما تاریخ کتابت آن را از روی قراین به اواخر قرن 7 یا حداکثر اوایل قرن 8 نسبت میدهند.
البته این نکته که بیت مورد بحث در پیشانی بخش گفتار اندر ستایش پیغمبر آمده است، نیز میتواند برهانی دیگر بر اثبات این مدعا باشد، هرچند بیشتر این سرنویسها اصالت چندانی ندارند اما ما به دلایلی دیگر آن را رد میکنیم: نخست آن که خالقی خود جای اصلی بیت 90 را بعد از بیتهای 68 و 69 میداند و برای آن دلایل محکم نسخهشناسانه و سبکشناسانهای میآورد و معتقد است که بیتهای 70 تا 89 ـ که شامل آرای دهریان و بخش گفتار اندر آفرینش آفتاب و ماه است ـ در نگارش دوم شاهنامه توسط خود فردوسی حذف شده بودهاند.
لیکن چند مورد از همراهی این دو به همان شکل عطفی وجود دارد: همان دانش و دین و پرهیز و رای به جایی که کاری چنین اوفتاد هنرجوی با دین و دانش گزین همان رهنمونی به دیگر سرای (پنجم:441/24) خرد باید و دانش و دین و داد (دوم:239/552) چوخواهی که یابی ز بخت آفرین (هفتم:206/3895) بیت آخر برابر با ضبط دستنویس ل است که از پاورقی چاپ خالقی نقل شده است.