چکیده:
موضوع این مقاله ، نقـش سیاسـی و اجتمـاعی طریقـت قادریـه در کردسـتان عـراق (١٣٣٧- ١٣٥٠ق ./١٩١٨-١٩٣١م .) است . این طریقت و مخصوصا شاخه برزنجی آن بعد از سقوط امارت بابان در١٨٥١م . فرصت یافت تا نتیجه چند سده فعالیت خود را به معرض آزمـون بگـذارد. سرانجام در فاصله سالهای ١٩١٨ تـا ١٩٣١م . بـالاترین ردههـای سیاسـی بـه تشـکیلات درویشـی قادریه رسید. پرسش اساسی این مقاله این اسـت کـه چـرا طریقـت درویشـی قادریـه توانسـت در کردستان عراق به مرکزیت سیاسی و اجتماعی برسد؟ مقاله حاضر با رویکـرد جامعـه شناسـانه و بـا بهـرهگیـری از نظریـة همبسـتگی اجتمـاعی امیـل دورکیم ، درصدد پاسخ گویی به این پرسش است . محققان با بررسی منابع اصلی طریقـت قادریـه ، تلاش کردهاند نشان دهند که این تشکیلات منظم درویشی با ایجاد همبستگی اجتماعی در جامعه بحرانزده کردستان عراق توانست به بالاترین مرتبه سیاسی و اجتماعی برسد.
خلاصه ماشینی:
"محققان با بررسی منابع اصلی طریقـت قادریـه ، تلاش کردهاند نشان دهند که این تشکیلات منظم درویشی با ایجاد همبستگی اجتماعی در جامعه بحرانزده کردستان عراق توانست به بالاترین مرتبه سیاسی و اجتماعی برسد.
)،١ جامعه شناسی مردم کـرد (آغا، شیخ ، دولت : ساختارهای اجتماعی و سیاسی کردستان)،٢ و مبارزات سیاسی و روشنفکری کرد در پایان قرن نوزدهم تا اواسط قرن بیستم ،٣ ازجمله مراجع متعدد تاریخی است که هر یـک بـه شکلی به پژوهش در حیطه موردنظر ما پرداخته اند.
٢ مارتین وان برویین سن (١٣٧٨)، جامعه شناسی مردم کرد (آغا، شیخ ، دولت : ساختارهای اجتماعی و سیاسی کردستان)، ترجمة ابراهیم یونسی ، تهران: نشر پانیذ.
٤ مارتین وان برویین سن (١٣٧٩)، جامعه شناسی مردم کرد (آغا، شیخ ، دولت : ساختارهای اجتماعی و سیاسی کردستان)، ترجمة ابراهیم یونسی ، تهران: نشر پانیذ، ص ١٥.
١ هرچند شیوخ طریقت قادریه خـود یکـی از چهار قشر اصلی جامعه کردستان را تشکیل می دادند اما عملکرد آنهـا، دعـوت همـه مـردم بـه تشکیلات درویشی قادریه و ایجاد یک گفتمان جدید آیینی ، به تدریج منجر به نوعی از همبسـتگی نسبی اجتماعی شد.
آنها ظهور سیاسی قادریه را با اقدامات خود ازجمله تحریک دولت اتحاد و ترقی برای ترور شیخ بزرگ قـادری - شـیخ سـعید برزنجـی - در سـال ________________________________________________________________ ١ هیمن ملاکریم برزنجی (٢٠٠٩م.
١ هرچند افول بابان چندان ربطی به قادریه ندارد ولی همین قدر درست است که این طریقت به محض افول امارت کهنه کردستان، آمادگی خود را برای رهبری مردم کرد نشان داد."