چکیده:
داستان عاشقانه یکی از انواع ادبی دیرینه و پرطرف دار ادب فارسی است . هدف این مقاله بازشناخت این نوع ادبی کهن و محبوب است . برای این منظور، از ریخت شناسی که یکی از ابزارهای دانش گونه شناسی در شناخت انواع ادبی روایی است ، بهره گرفته شده است . در این مقاله ، با ریخت شناسی ٢٢ منظومه عاشقانه ، به عنوان شکل غالب و مقبول داستان عاشقانه در ادبیات فارسی، به شناسایی خویشکاریها، شخصیت ها و الگوی روایی، و طبقه بندی داستان های عاشقانه پرداخته شده و در پایان داستان عاشقانه به مثابه گونه ادبی فارسی، روایتی دارای یک صحنه آغازین و ٢٢ خویشکاری دانسته شده که پنج شخصیت اصلی در آن ایفای نقش میکنند و از یک الگوی- تقریبا- واحد روایی پیروی میکنند. این گونه ادبی با توجه به دو معیار حضور/ عدم حضور خویشکاری «رفع مانع » و شیوة پایان بندی (فرایند خویشکاریهای پایانی)، دارای سه الگوی روایی فرعی یا سه زیرگونه داستان عاشقانه مادی، داستان عاشقانه معنوی و داستان عاشقانه مادی- معنوی است .
خلاصه ماشینی:
رده بندی داستان های عاشقانۀ فارسی عباس واعظ زاده * استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بیرجند چکیده داستان عاشقانه یکی از انواع ادبی دیرینه و پرطرف دار ادب فارسی است .
/ حسن ذوالفقاری نیز در بخشی از کتاب یکصد منظومۀ عاشقانۀ فارسی (١٣٩٣: ٨٠- ١٠١) به ریخت شناسی داستان های عاشقانه پرداخته است .
٢*) پادشاه / رئیس قبیله (با دعا، نذر و نیاز یا خوردن میوه ای مخصوص ) صاحب فرزندی (عاشق / معشوق ) میشود: خن (خسرو)، خر (خسرو)، گخ (نوروز)، هخ (همای)، جع (جمشید)، سز (سلیمان )، لن (مجنون )، مم (مجنون )، لر (مجنون )، نو (ناظر/ منظور)، آز (سمندر).
منظومه های خسرو و شیرین نظامی، شیرین و خسرو امیرخسرو، خسرو و شیرین روح الامین ، جام جمشیدی عبدیبیگ ، فرهاد و شیرین وحشی، محمود و ایاز و آذر و سمندر زلالی، ویس و رامین گرگانی، وامق و عذرای نامی، وامق و عذرای حسینی و نل و دمن فیضی در این رده قرار میگیرند.
٥. نتیجه داستان عاشقانه به مثابۀ یک گونۀ ادبی روایی در ادبیات فارسی عبارت است از: روایتی دارای یک صحنۀ آغازین و ٢٢ خویشکاری که پنج شخصیت اصلی (عاشق ، معشوق ، / یاریگر، مانع و شریر) در آن ایفای نقش میکنند و تقریبا از یک الگوی واحد روایی پیروی میکند.
"Darāmadi bar Rikhtshenasi-ye-Qesseha-ye- Āsheqane".