چکیده:
سیاست خارجی ترکیه در دوران حاکمیت حزب عدالت و توسعه از سال 2002 تا 2015 دو دوره متفاوت را پشت سر گذاشته است.ابتدا یا پیروزی حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی سال 2002 ترکیه سیاست خارجی این کشور از گرایش صرف به غرب و بی توجهی به خاورمیانه،به اولویت دهی به خاورمیانه همراه با توجه به غرب تغییر رویه داد.براین اساس دولت ترکیه ابتدا به سیاست تنش صفر با همسایگان روی آورد اما با بروز بحران در کشورهای سوریه و عراق این سیاست تنش زدا جای خود را به دخالت در امور داخلی این کشورها و در نتیجه تنش زایی در منطقه خاورمیانه داد.چرایی این تغییر پرسش اصلی این پژوهش است و جهت یافتن پاسخ آن،با استفاده از نظریه روزنا و تقسیم عوامل پنج گانه وی به دو دسته عوامل ریشه ای و روشی،تلاش شد تا اصول و مبانی نظری سیاست خارجی این حزب از درون عوامل محیطی و جغرافیایی،تحت عنوان عوامل ریشه ای،استنتاج شود.این پژوهش بر این فرض است که سیاست خارجی ترکیه در دوران حاکمیت این حزب ذیل مفهوم عثمانی گرایی قرار دارد.اما حوزه عمل این مفهوم توسط شاخصه هایی برآمده از عوامل محیطی و جغرافیایی محدود می شود.
خلاصه ماشینی:
پژوهش حاضر برای فهم چرایی این تنـاقض یـا رد آن تـلاش نمـوده بـه ایـن سـؤال کـه سیاست خارجی مبتنی بر"عثمان گرایی " حزب عدالت و توسعه بر چه مبانی نظری و اعتقادی استوار است ، پاسخ دهد.
بـر ایـن اسـاس عناصـر عثمان گرایی در دوران اوزال که با دوران تنظیمات و شروع حرکت غـربگرایـی مشـترک بـود، مـوارد ذیـل را شامل شدند: - شکل دهی ساختار جدید دولت منطبق با شرایط بین المللی؛ - کنترل تأثیر جریانات ملیگرا با تلاش برای شکل دهی هویتی سیاسی و فرهنگی جدید؛ - هماهنگ ساختن ارزشهای غربی باارزشهای سنتی؛ - انطباق با اروپا از طریق عضویت در اتحادیه اروپا؛ - راهبرد هماهنگ با قدرت برتر انگلستان و ایالات متحـده بـه عنـوان تنهـا ابرقـدرت پـس از جنگ سرد (٨٥ :٢٠٠١ ,Davutoglu).
مـیتـوان گفـت عثمان گرایی حـداقل در عرصه سیاست خارجی نگاهی دوباره به مؤلفه های دسته محیطی اسـت کـه در ایـن نگـاه دوبـاره اثرپذیری از تغییر جهت مؤلفه های دسته جامعه از شرقگرایی به غربگرایی، از مفهـوم امـت بـه مفهوم ملت و از سعادت اخروی به سعادت دنیوی مشهود است .
اصول سیاست خارجی مبتنی بر عثمان گرایی ترکیه نه یک پل واسط بلکه یک محور یک دیدگاه کلاسیک بـر ایـن عقیـده اسـت کـه سیاسـت خـارجی ترکیـه تـا حـد زیـادی از جغرافیا و موقعیت استراتژیک آن متأثر است .