چکیده:
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و طرح نظریه ژئوپلیتیک نظام نوین جهانی، اگر چه جهان منتهی به نظمی فراگیر نشد، اما تدوین استراتژیها در جهان از فرایند جهانی شدن تاثیر به سزایی پذیرفت. در این راستا هر یک از حوزههای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اطلاعاتی و امنیتی به نحوی از این پدیده تاثیر پذیرفته و چالشهای جدیدی به فراخور این بحث به وجود آمد. منطقه قفقاز، اگرچه به عنوان یکی از مناطق ژئوپلیتیک، همجوار مناطقی چون، روسیه، ایران و آسیای مرکزی قرار دارد، اما با در بر گرفتن قومیتهای خاص و نیز وجود منابع انرژی و موقعیت ترانزیتی، جغرافیای سیاسی آن تحت الشعاع مسائلی چون ملیگرایی- بنیادگرایی اسلامی قرار گرفته است. این تحقیق در نظر دارد تاثیر پدیده جهانی شدن را بر ساختارهای امنیتی منطقه قفقاز جستجو و ضمن تحلیل ایفای نقش قومیتها و نیز بنیادگرایی اسلامی بر این ساختار، به سازههای ژئوپلیتیک استقرار صلح در این منطقه اشاره نماید. به نظر میرسد نتایج حاصله بیانگر رقابت روسیه و امریکا در این منطقه ژئوپلیتیک بوده است. از این رو، ساختارهای امنیتی تابع فعالیتهای این دو کشور و تجزیه و تحلیل سیاستهای آنان در قفقاز میباشد.
خلاصه ماشینی:
اگرچه خطوط مرزها پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در آسیای مرکزی و قفقاز به گونه ای ترسیم شده است که همـواره مشـکلاتی را بـرای کشـورهای منطقـه بـه وجـود مـیآورد، امـا کشـورهای تـازه استقلال یافته نیز تمایل خود را به ارتباط با کشورهای غربی به خصـوص در زمینـه همکـاری جهت استخراج منابع هیدروکربنی نشان داده اند؛ اما آنچه که در این میان حائز اهمیت اسـت رقابت قدرت های جهانی و نیز بازیگران منطقه ای برای ایفای نقش در این منطقه میباشـد در واقع روندهای امنیتی در منطقه قفقاز متاثر از دو عامل عمده است : ١.
ترکیه در منطقه قفقاز در پی دستیابی به موارد زیر است : - به وجود آوردن روابط مناسب ایالات متحده امریکا در توجیه سـرمایه گـذاری در منابع معدنی و نیز طرح خطوط لوله های نفت و گاز حوزه دریای خزر؛ - اطمینان از احداث و ثبات امنیتی خط لوله باکو- تفلیس - جیحان که از خطـوط مهم انتقال نفت محسوب میگردد؛ - حفظ روابط قابل قبول با روسیه که در غیر این صورت فضا را برای نقـش آفرینـی ترکیه محدود خواهد کرد؛ - حفظ روابط حسنه با جمهوری آذربایجان به عنوان تولیدکننده اصلی نفت و نیـز گرجستان به عنوان موقعیتی ترانزیتی در منطقه قفقاز؛ از طرفی، ترکیه همواره درصدد بوده با استفاده از رقابـت امریکـا و روسـیه و ضـعف های سایر رقبا، حضور و نفوذ خود را در این منطقه تقویت کند، اما افزون طلبیهای آنکـارا در قفقاز جنوبی مطلوب امریکا و اتحادیه اروپا نیست .