چکیده:
ابن جزله یکی از اطبای بسیار مهم و طراز اول دوره اسلامی در قرن پنجم هجری قمری است که شهرت جهانی یافته و در اروپا به عنوان یک پزشک حاذق و طراز اول از او یاد می کنند. آثار وی الگو و منبع بسیاری از آثار بعد از خود شد. مهم ترین اثر او تقویم الابدان است که یکی از آثار برجسته علمی در شیوه طب مجدول به شمار می رود. در این کتاب به بیش از یکصد بیماری اشاره شده و طرز درمان های گوناگون هر یک طی جداولی آورده شده است. طب مجدول یکی از شیوه های ابداعی دانشمندان دوره اسلامی است که با تقویم الصحه ابن بطلان بغدادی در حفظ تندرستی و صحت شروع شده و در تقویم الابدان ابن جزله به حد اعلای پختگی و کمال رسیده است. در این مقاله ضمن معرفی مختصر ابن جزله و آثارش، بیشتر سعی شده است تا نوآوری های ابن جزله در تدوین و تالیف کتب طبی، بالاخص طب مجدول و تاثیری که وی به آثار پس از خود داشته، برجسته و پررنگ نشان داده شود. در پایان مقاله، نسخ خطی موجود از آثار ابن جزله نیز فهرست وار ذکر شده تا زمینه تحقیق برای محققین فراهم گردد.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله ضمن معرفی مختصر ابن جزله و آثارش ، بیشتر سعی شده است تا نوآوری های ابن جزله در تدوین و تألیف کتب طبی ، بالأخص طب مجدول و تأثیری که وی به آثار پس از خود داشته ، برجسته و پررنگ نشان داده شود.
ابن جزله ، دانش پزشکی را در آغاز از مسیحیان کرخ بغداد (قفطی ، ١٣٧١، ص٢٣٩)، و آنگاه نزد ابوالحسن سعید بن هبت الله فرا گرفت (ابن ابی أصیبعه ، ١٣٧٧ق /١٩٥٧م ، ج٢، ص٢٦٠؛ ابن خلکان ، بی تا، ج٦، ص٢٦٧) و در طب نظری و عملی یکی از نام آوران عصر خود شد؛ چنان که او را قرین ابن سینا، ابن بطلان و ابن تلمیذ آورده اند (فاندیک ، ١٨٩٦م ، ص٢١١ و حاجی خلیفه ، ١٩٤١-١٩٤٣م ، ج٢، ص١٨٦٩)؛ اما حاجی خلیفه او را به غلط شاگرد خواجه نصیر طوسی دانسته است (حاجی خلیفه ، ١٩٤١-١٩٤٣م .
در فهرست وارة مشترک نسخه های خطی پزشکی ایران ، در ضمن آثار ابن جزله به کتابی با عنوان ترجمة تقویم الصح ة اشاره شده که نام مترجم آن نامعلوم است .
حدود یک یا دو برگ از انجام نسخه افتاده و به همین دلیل تاریخ دقیق کتابت مشخص نیست ؛ اما از روی قراین موجود، از جمله نوع خط و کاغذ و غیره می توان به طور تخمینی کتابت آن را به سدة هفتم هجری منسوب کرد: / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / تصاویری از قدیمی ترین نسخة شناسایی شده از تقویم الأبدان (متعلق به کتابخانة مجلس شورا، ش١٤٥٦٩) آغاز: بسم له ، الح م دلله الذی خلق فسوی و قدر فه دی و أمرض وشفی ...