چکیده:
از عوامل موثر در شکوه و زیبایی معماری ایران، به ویژه در دوران اسلامی، به تزیین و آرایش بناها می توان اشاره کرد. در این میان، مسجدـ مدرسه آقابزرگ و مسجدـ مدرسه امام خمینی از شاهکارهای معماری دوره قاجار در شهر کاشان، از لحاظ تزیینات و به خصوص نقوش کاشی کاری حائز اهمیت هستند. بررسی و مطالعه در نقوش کاشی کاری این دو بنا می تواند باعث بازشناسی هویت فرهنگی این دو بنا شود. با توجه به خلا نسبی علمی ـ تحقیقاتی در رابطه با معماری مدارس تاریخی کشورمان به خصوص در بحث تزیینات، پژوهش حاضر بر آن بوده است تا با استفاده از روش تحلیلی ـ توصیفی و انجام تحقیقات کتابخانه ای در عرصه آرایه های معماری این دو بنا و تحقیقات میدانی، به ارزیابی و تحلیل نقوش و نمادهای این دو بنای شاخص معماری دوره قاجار در کاشان بپردازد. یافته های تحقیق نشان می دهد که بیشتر تزیینات به کاررفته درکاشی کاری مسجدـ مدرسه آقابزرگ و مسجدـ مدرسه امام خمینی تحت تاثیر هنرهای تزیینی غرب و فضای فرنگی مآبی به صورت طبیعت گرا، غیر انتزاعی و تقلیدی هستند. نقوشی همچون گل و گلدان، گل و مرغ و گل و برگ های طبیعی مانند گل زنبق و گل فرنگ و نقوش پرندگان دراین دو بنا به چشم می خورد که هریک جایگاهی را در تزیین به خود اختصاص داده و با رنگ بندی ویژه کاشی ها جلوه زیبایی را به محیط معنوی آن ها بخشیده اند.
خلاصه ماشینی:
بررسي نقوش و نمادهاي کاشيکاري دورة قاجار دردو مسجدـ مدرسه : آقابزرگ و سلطانيه (امام خميني) کاشان * سميه شيراوند ** اميرحسين چيت سازيان چکيده : از عوامل مؤثر در شکوه و زيبايي معماري ايران ، به ويژه در دوران اسلامي، به تـزيين و آرايـش بناها ميتوان اشاره کرد.
يافته هاي تحقيـق نشـان مـيدهـد کـه بيشـتر تزيينات به کاررفته در کاشيکاري مسجدـ مدرسۀ آقـابزرگ و مسجدــ مدرسـۀ امـام خمينـي تحت تأثير هنرهاي تزييني غرب و فضاي فرنگيمآبي به صورت طبيعـت گـرا، غيـر انتزاعـي و * دانشجوي کارشناسي ارشد هنراسلامي، دانشگاه کاشان / samin.
بررسي و تحليل نقوش و نمادهاي کاشيکاري مسجدـ مدرسۀ آقابزرگ کاشان استفادة آگاهانه از نگاره هاي تزييني براي تزيين سطوح بناها و تأثير هنري آن ، يکـي از مهم ترين ويژگيهاي هنر و معماري در ايران دورة اسـلامي اسـت .
Decoration, p ١٥٩) تزيينات به کاررفته در مسجدـ مدرسۀ آقـابزرگ و امـام خمينـي کاشـان ، شـامل نقوش زيبايي از کاشي هاي هفت رنگ است .
نقوش گياهي به کاررفته در کاشيکاري مسجدـ مدرسۀ آقابزرگ و امام خميني کاشـان ، شامل انواع گل و برگ هاي طبيعي مانند گل زنبق ، گل فرنگ ، گلداني و نقوش اسـليمي و محرابي است .
٤. گل زنبق از نقوش به کاررفته در کاشيکاري مسجدـ مدرسۀ آقابزرگ و امام خميني کاشـان گـل زنبق است که از دورة قاجار به بعد در تزيينات کاشيکاري مساجد و بناهـاي مـذهبي رايج شد.
» (تزيينات معماري، ص ٥١) (تصوير ١٢) نقوش اسليمي به کاررفته بر سردر ورودي ايوان مسجد امام خمينـي کاشـان ماننـد ساير نقوش تزييني دورة قاجار تحت تأثير هنر غـرب قـرار دارد.