چکیده:
ادب غنایی یکی از گستردهترین انواع ادبی است که هدف آن گزارش و بیان احساسات گوینده و در کنار آن، لذت بخشیدن به مخاطب است. گویندة ادب غنایی میتواند از روشهای مختلفی برای بیان «پیام غنایی» خود استفاده کند. آنچه در مقالة حاضر مطرح میشود، ارائة ابزارهایی برای طبقهبندی و تمایز ادب غنایی از دیگر انواع ادبی است. جامعیت این ابزارها سبب کاربرد گستردة آنها شده است، به گونهای که میتوان آنها را در طبقهبندی دیگر انواع و گونههای ادبی نیز به کار برد. در این مقاله، با تکیه بر نظریة یاکوبسن، دو روش برای بیان «پیام غنایی» ذکر شده است: 1ـ روش مستقیم «فرستندهمدار». 2ـ روش «غیرمستقیم فرستندهمدار». بر اساس دو روش مذکور، در روند برقراری ارتباط، از یک سو، میتوان مخاطبی را مد نظر قرار داد و از سوی دیگر، میتوان آن را نادیده گرفت. نتایج حاصل از پژوهش، بیانگر آن است که با استفاده از نظریة «نقشهای زبانی یاکوبسن» و ارائة ابزار «گویندهمدار» و «گیرندهمدار» بودن پیام و متن، میتوان آثار غنایی را سبکشناسی کرد و بر اساس وجوه اشتراک حاصل از آثار، متون غنایی را از متون حماسی و تعلیمی جدا نمود و در یک طبقه قرار داد.
خلاصه ماشینی:
"اهمیـت فرسـتندة «اول شـخص » در ایـن نـوع ادبـی تـا آنجاست که میتوان اشاره کرد فرسـتنده مـیتوانـد احسـاس خـود را بیـان کنـد، بـیآنکـه مخاطبی را مد نظر قرار داده باشد؛ زیرا هدف فرستنده ، بیان احساسات خود است کـه غالبـا در زمان حال شکل میگیرد.
با این ویژگی، ادب غنایی نقطۀ مقابل ادب تعلیمـی قـرار مـیگیـرد؛ یعنی از یک سو، فرستنده میتواند احساس خود را بـرای مخـاطبی بیرونـی بیـان کنـد یـا از سویی دیگر بدون در نظر گرفتن مخاطبی، صرفا برای بیان پیام ، احسـاس خـویش را مطـرح کند؛ برای نمونه ، در ادب تعلیمی، وجود مخاطب و نیاز به آموزش او از سـوی فرسـتنده را میتوان عامل ایجاد این نوع ادبی دانست ، در حالی کـه در ادب غنـایی، وجـود فرسـتنده و نیاز به این احساسات فرستنده از سوی خود او، عامل ایجـاد ایـن نـوع ادبـی اسـت .
در آثار غنایی، اکثر مضامین احساسی و عاشقانه در قالب پیام فرستنده مدار مسـتقیم و غیرمستقیم بیان میشوند؛ زیـرا در هـر یـک از ایـن روش هـا، پیـام حـول محـور فرسـتنده میگردد، در حالی که در پیام های گیرنده مدار، خواه مستقیم ، خواه غیرمسـتقیم ، محوریـت پیام با مخاطب است و به همین دلیل ، کاربرد این نوع پیام در آثار غنایی مطرح نیست .
از این ابزار و نـوع طبقـه بنـدی مطـرح شـده ، میتوان برای سبک شناسی ادب غنایی و نیز طبقه بندی، تشخیص و تمایز آن از دیگر انـواع ادبی استفاده کرد و این نتیجه را گرفت که شاعران و نویسـندگان ادب غنـایی بـا توجـه بـه هدف این نوع ادبی که عنصر غالب محسوب مـیشـود، غالبـا پیـام هـای احساسـی و غنـایی خویش را به صورت «فرستنده مدار» بیان میکنند."