چکیده:
هـدف ایـن مقالـه بررسـی چگـونگی بازنمـایی انگـاره هـای هویـت ایرانـی در اندیشه ی ولیقلی شاملو در نگـارش کتـاب قصـص الخاقـانی اسـت . عرصـه ی تاریخ نگاری محمل مناسبی برای شناخت برداشت ایرانیان از هویـت خـود در دوره های مختلف است . شـاملو روایـت گـر دوره ی تثبیـت هویـت ایرانیـان در نیمه ی دوم صفویان است . مقاله به دنبال پاسخ گویی به این پرسش اسـت کـه انگاره های هویـت ایرانـی در اندیشـه تـاریخ نگـاری شـاملو چگونـه بازنمـایی شده اند؟ بــدین منظــور بــا روش توصــیفی ـ تحلیلــی مبتنــی بــر واکــاوی مــتن قصص الخاقانی، عناصر هویتی که بر ذهنیت شاملو در گـزارش رخـدادها اثـر گذاشته را مورد ارزیابی قرار میدهیم . شاملو در روایت رخدادهای تاریخی زمان خود متاثر از بافـت فرهنگـی و گفتمان غالب دوره ی نگارش کتابش ، با رجوع به حافظه ی جمعـی ایرانیـان بـه بازنمایی و ارائه ی روایت معنـاداری ازگـزارش تـاریخیاش دسـت زده اسـت . حضور پررنگ عناصر هویت فرهنگی در متن رسمی قصص الخاقانی، پویایی وجوه فرهنگی هویت ایرانی را نشان می دهد.
خلاصه ماشینی:
"خاستگاه شاملو در خراسان بزرگ ، تجربیات شخصی، و ذوق وی در شـعر و انشـاء (نصرآبادی، ١٣١٧: ٩٣)، حضور در دستگاه ملوک سیستان ـ سرزمین حماسـه ی ایرانـی ـ که از دیرباز ایران گرایی نویسندگان آن چشم گیر بود (یارشاطر، ١٣٦٣: ٢١٣-١٩١؛ سـاکت ، ١٣٨٣: ١٨٩، ١٩٢، ١٩٤، ٢١٥) از یک سو؛ رونق سنت شاهنامه خـوانی و نقـالی در دوره ی صفوی و نیز انگیزه ی نگارش قصص الخاقانی در برابـر دشـمن هنـدی و شـرح جنـگ شاه عباس دوم و روایت دلاوری سپاهیان ایـران از طرفـی دیگـر سـبک نویسـنده را بـه حماسه سرایی و گونه ایی ادبیات منظوم نزدیک کرده است .
در شرح جنگ شاه صفی بـا مـراد عثمـانی در ١٠٤٤ هجـری بـرای نشـان دادن برتری آتش توپ های صفوی از بازیهای کودکانه مرسوم درفرهنگ عامه بهره میبرد؛ شدی پاره ، چون توپ دم میگشاد چـو کاغذ که طفلان دهندش بباد (شاملو، ١٣٧١: ٢٢٣/١) در جایی دیگر به هنگام سعایت دو تن که منجر به از دسـت رفـتن شـغل نویسـنده میشود، برای توصیف این رخداد از فرهنگ مردم وام میگیرد: هـر دو بد سکه چو زرده دشت هردو درذات معنی سه پلشت (٢) (شاملو، ١٣٧١: ١٤/١) در گزارش میدان رزم با عثمانی و جدا شدن سر سربازان از واژه کوکنـار ــ میـوه ی خشخاش که در دوره ی صفوی دم کرده ی آن از مکفیات بود ـ استفاده میکند؛ همی ریختی سر ز برج حصار چـو خشخاش از قبه ی کوکنار (شاملو، ١٣٧١: ٢٣٧/١) 67 ٥-٢- ادبیات عامه یکی از مهم ترین عناصر هویت بخش هر جامعه ادبیـات و زبـانی اسـت کـه ارتبـاط مردم را ممکن و موجب همبسـتگی آنـان مـیشـود."